Maharashtra State Board 8th Standard [इयत्ता ८ वी] General Science [सामान्य विज्ञान] Syllabus - Free PDF Download
Maharashtra State Board Syllabus 2025-26 8th Standard [इयत्ता ८ वी]: The Maharashtra State Board 8th Standard [इयत्ता ८ वी] General Science [सामान्य विज्ञान] Syllabus for the examination year 2025-26 has been released by the MSBSHSE, Maharashtra State Board. The board will hold the final examination at the end of the year following the annual assessment scheme, which has led to the release of the syllabus. The 2025-26 Maharashtra State Board 8th Standard [इयत्ता ८ वी] General Science [सामान्य विज्ञान] Board Exam will entirely be based on the most recent syllabus. Therefore, students must thoroughly understand the new Maharashtra State Board syllabus to prepare for their annual exam properly.
The detailed Maharashtra State Board 8th Standard [इयत्ता ८ वी] General Science [सामान्य विज्ञान] Syllabus for 2025-26 is below.
Academic year:
Maharashtra State Board 8th Standard [इयत्ता ८ वी] General Science [सामान्य विज्ञान] Revised Syllabus
Maharashtra State Board 8th Standard [इयत्ता ८ वी] General Science [सामान्य विज्ञान] and their Unit wise marks distribution
Maharashtra State Board 8th Standard [इयत्ता ८ वी] General Science [सामान्य विज्ञान] Course Structure 2025-26 With Marking Scheme
| # | Unit/Topic | Weightage |
|---|---|---|
| 1 | सजीव सृष्टी व सूक्ष्मजीवांचे वर्गीकरण | |
| 2 | आरोग्य व रोग | |
| 3 | बल व दाब | |
| 4 | धाराविद्युत आणि चुंबकत्व | |
| 5 | अणुचे अंतरंग | |
| 6 | द्रव्याचे संघटन | |
| 7 | धातू-अधातू | |
| 8 | प्रदूषण | |
| 9 | आपत्ती व्यवस्थापन | |
| 10 | पेशी व पेशीअंगके | |
| 11 | मानवी शरीर व इंद्रिय संस्था | |
| 12 | आम्ल,आम्लारी ओळख | |
| 13 | रासायनिक बदल व रासायनिक बंध | |
| 14 | उष्णतेचे मापन व परिणाम | |
| 15 | ध्वनी | |
| 16 | प्रकाशाचे परावर्तन | |
| 17 | मानवनिर्मित पदार्थ | |
| 18 | परिसंस्था | |
| 19 | ताऱ्यांची जीवनयात्रा | |
| Total | - |
Advertisements
Advertisements
Advertisements
Syllabus
1 सजीव सृष्टी व सूक्ष्मजीवांचे वर्गीकरण
- जैवविविधता
- जैविक वर्गीकरण
- परिचय
- सजीव सृष्टीतील विविधतेचे वर्गीकरण आणि उत्क्रांती
- सजीव वस्तूंचे वर्गीकरण
- सजीवांचे वर्गीकरण
- वर्गीकरण
- वर्गीकरणाची आवश्यकता
- वर्गीकरणाचे फायदे
- पंचसूृष्टी वर्गीकरण
- परिचय
- पदानुक्रम वर्गीकरण
- पंचसूृष्टी वर्गीकरण
- सृष्टी 1 : मोनेरा
- परिचय
- प्रयोग
- सृष्टी 2 : प्रोटिस्टा
- परिचय
- प्रयोग
- सृष्टी 3: कवके
- परिचय
- प्रयोग
- सूक्ष्मजीवांचे वर्गीकरण
- सूक्ष्मजीवांचा परिचय
- सूक्ष्मजीवांचे प्रकार
- सूक्ष्मजीवांचे वर्गीकरण
- प्रयोग
- सूक्ष्मजीवांचे स्वरूप
- सूक्ष्मजीवांची वाढ
- जीवाणू
- आदिजीव
- कवके
- शैवाले
- विषाणू
2 आरोग्य व रोग
- आरोग्य
- आरोग्याचा परिचय
- शारीरिक आरोग्य
- मानसिक आरोग्य
- रोग
- रोगांचा परिचय
- रोगांची ओळख
- संसर्गजन्य रोग
- संसर्गजन्य किंवा लागण होणाऱ्या रोगांचा परिचय
- रोगांची संसर्गजन्य आणि असंसर्गजन्य कारणे
- विषाणूजन्य रोग
- परिचय
- सामान्य रोग
- विषाणूजन्य रोग
- लैंगिक संसर्गजन्य रोग(STD)
- परिचय
- काही लैंगिक संसर्गजन्य रोग
- प्रजनन तंत्राशी संबंधित इतर रोग
- प्राण्यांद्वारे होणारे रोग
- असंसर्गजन्य किंवा लागण न होणारे रोग
- कर्करोग
- कर्करोगाचा परिचय
- कर्करोगाची कारणे
- कर्करोगाचे निदान आणि तपासणी
- कर्करोगाचे उपचार
- प्रतिकारशास्त्राचा व्याप्त
- मधुमेह
- मधुमेहाचा परिचय
- मधुमेह होण्याची कारणे
- प्रतिबंधात्मक उपाय
- हृदयाचे रोग
- हृदयाच्या रोगांचा परिचय
- हृदयविकार होण्याची सामान्य कारणे
- हृदयाच्या रोगांसाठी प्रथमोपचार
- हृदयाच्या रोगांचे उपचार
- औषधांचा गैरवापर
- जेनेरिक औषधे
- परिचय
- जेनेरिक औषधांची गुणवत्ता
- जीवनशैली आणि आजार
- लसीकरण आणि प्रतिकारशक्ती
- लसीकरण
- प्रतिकारशक्ती
3 बल व दाब
- बल
- बलाचे प्रकार: संपर्क बल
- संपर्क बलाचा परिचय
- संपर्क बलाचे प्रकार
- बलाचे प्रकार: असंपर्क बल
- असंपर्क बलांचा परिचय
- असंपर्क बलाचे प्रकार
- प्रयोग
- संतुलित आणि असंतुलित बले
- परिचय
- प्रयोग
- जडत्व आणि वस्तुमान
- संयुक्त बल
- जडत्व आणि वस्तुमान
- प्रयोग
- जडत्वाचे प्रकार
- दाब
- परिचय
- दाबाचे एकक
- प्रयोग
- स्थायूवरील दाब
- परिचय
- स्थायूवरील दाब
- द्रवाचा दाब
- परिचय
- प्रयोग १
- प्रयोग २
- वायूचा दाब
- वातावरणीय दाब
- प्लावक बल
- परिचय
- प्रयोग १
- प्रयोग २
- आर्किमिडीजचे तत्त्व
- परिचय
- आर्किमिडीज तत्त्वाचा शोध
- आर्किमिडीजचे तत्त्व
- प्रयोग
- पदार्थांची घनता व सापेक्ष घनता
- घनता
- सापेक्ष घनता
4 धाराविद्युत आणि चुंबकत्व
- अणू
- विद्युत प्रवाह
- विभव आणि विभवांतर
- विद्युतस्थितिक विभव
- विभवांतर
- प्रयोग
- विद्युतघट
- विद्युतघटचे परिचय
- विद्युतघटचे प्रकार
- प्रयोग
- विद्युत परिपथ
- बॅटरी
- धारा विद्युतचे चुंबकीय परिणाम
- परिचय
- प्रयोग
- विद्युतचुंबक
- विद्युतचुंबकाचे परिचय
- मायकेल फॅराडे: विद्युत चुंबकत्वामध्ये एक अग्रणी
- प्रयोग
- विद्युतघंटा
- विद्युतघंटा आणि तिचे घटक
- विद्युतघंटेचे कार्य
5 अणुचे अंतरंग
- अणू
- अणूचा इतिहास
- डाल्टनचे अणु सिद्धांत
- परिचय
- डाल्टनचे अणु सिद्धांत
- गुणधर्म आणि त्रुटी
- प्रयोग
- जे. जे. थॉमसन यांचा अणु नमुना
- इलेक्ट्रॉनचा शोध
- थॉमसनचे प्लम पुडिंग अणु नमुना
- गुणधर्म आणि त्रुटी
- रूदरफोर्डचे केंद्रकीय अणूप्रारूप
- परिचय
- रूदरफोर्डचे केंद्रकीय अणूप्रारूप
- गुणधर्म आणि त्रुटी
- बोरचे स्थायी कक्षा अणुप्रारूप
- परिचय
- बोरचे स्थायी कक्षा अणुप्रारूप
- गुणधर्म आणि त्रुटी
- अणूची संरचना
- अणू वस्तुमान
- अणू वस्तुमानाचा परिचय
- वस्तुमान संख्येचे गुणधर्म
- मूलद्रव्यांचे इलेक्ट्रॉन संरूपण
- संयुजा
- संयुजा आणि क्रॉस गुणाकार पद्धत
- संयुजा आणि इलेक्ट्रॉनिक संरचना
- मूलद्रव्याची संयुजा ठरविण्याच्या पद्धती
- समस्थानिके
- समस्थानिकांचा परिचय
- समस्थानिकांचे उपयोग
- अणुभट्टी
- अणुभट्टीचा परिचय
- अणुभट्टीचे घटक
- उष्णता काढणे आणि ऊर्जा रूपांतर
6 द्रव्याचे संघटन
- पदार्थ
- पदार्थाच्या कणांचे (आण्विक) गुणधर्म
- पदार्थाच्या कणांचे गुणधर्म
- पदार्थाचे वर्गीकरण आणि कण
- प्रयोग
- पदार्थांच्या अवस्था
- घन अवस्था
- पदार्थाची घन अवस्था
- घन पदार्थांचे गुणधर्म
- द्रव अवस्था
- पदार्थाची द्रव अवस्था
- द्रवांचे गुणधर्म
- वायू अवस्था
- पदार्थाची वायू अवस्था
- वायूंचे गुणधर्म
- घन अवस्था
- मूलद्रव्य
- प्रयोग
- मूलद्रव्य
- मूलद्रव्यांचे प्रकार: धातू
- प्रयोग
- धातू
- धातूंचे सामान्य गुणधर्म
- मूलद्रव्यांचे प्रकार: अधातू
- अधातू
- अधातूंचे सामान्य गुणधर्म
- मूलद्रव्यांचे प्रकार: उपधातू
- उपधातू
- उपधातूंचे सामान्य गुणधर्म
- संयुग
- परिचय
- प्रयोग १
- प्रयोग २
- संयुगांचे प्रकार
- प्रयोग
- संयुगांचे प्रकार
- मिश्रण
- परिचय
- मिश्रणामधून अवांछित पदार्थ वेगळे करण्याची प्रक्रिया
- प्रयोग
- मिश्रणाचे प्रकार
- मिश्रणाचे प्रकार
- प्रयोग १
- प्रयोग २
- द्रावणे
- व्याख्या
- द्रावण
- द्रावणाचे गुणधर्म
- निलंबित द्रावण
- व्याख्या
- निलंबित द्रावण
- कोलोइडल द्रावण
- व्याख्या
- कोलोइडल द्रावण
- संयुगांची समज
- प्रयोग
- रेणुसूत्र व संयुजा
- रेणुसूत्र
- संयुजा
7 धातू-अधातू
- मूलद्रव्यांचे प्रकार: धातू
- प्रयोग
- धातू
- धातूंचे सामान्य गुणधर्म
- धातूंचे भौतिक गुणधर्म
- भौतिक गुणधर्म
- प्रयोग १
- प्रयोग २
- धातूंचे रासायनिक गुणधर्म
- मूलद्रव्यांचे प्रकार: अधातू
- अधातू
- अधातूंचे सामान्य गुणधर्म
- अधातूंचे रासायनिक गुणधर्म
- मूलद्रव्यांचे प्रकार: उपधातू
- उपधातू
- उपधातूंचे सामान्य गुणधर्म
- धातू आणि अधातूंचे उपयोग
- राजधातू
- राजधातूंचा परिचय
- राजधातूंचे उपयोग
- सोन्याची शुद्धता
- धातूंचे क्षरण आणि त्याची प्रतिबंधक उपाययोजना
- क्षरण
- क्षरण प्रतिबंधक उपाययोजना
- संमिश्रे
- परिचय
- संमिश्रांचे प्रकार
- संमिश्रांचे फायदे
8 प्रदूषण
- प्रदूषण आणि त्याचे प्रकार
- हवा प्रदूषण आणि त्याची कारणे
- हवा प्रदूषण
- हवा प्रदूषणाची कारणे
- ओझोन स्तर: संरक्षणात्मक कवच
- हवा प्रदूषणाचे परिणाम
- वायू प्रदूषके आणि त्याचे परिणाम
- वनस्पती आणि प्राण्यांवर वायू प्रदूषणाचा परिणाम
- ओझोन स्तराचे क्षरण
- हरितगृह परिणाम आणि जागतिक तापमानवाढ
- आम्लवृष्टि आणि तिचा प्रभाव
- आम्लवृष्टिचे परिणाम
- हवा प्रदूषणाची प्रतिबंधक उपाययोजना
- पाणी प्रदूषण आणि त्याची कारणे
- पाणी प्रदूषण
- पाण्यातील प्रदूषकांचे प्रकार
- पाणी प्रदूषणाची कारणे
- पाणी प्रदूषणाचे परिणाम
- मानवावर होणारे परिणाम
- परिसंस्थेवर होणारे परिणाम
- पाणी प्रदूषणाची प्रतिबंधक उपाययोजना
- मृदा प्रदूषण आणि त्याची कारणे
- मृदा प्रदूषणाचे परिणाम
- मृदा प्रदूषणाची प्रतिबंधक उपाययोजना
- मृदा प्रदूषण, वायू प्रदूषण आणि पाणी प्रदूषण यांचे परस्परसंबंध
- भारतीय सरकारकडून प्रदूषण नियंत्रण, नियमन आणि प्रतिबंधासाठीचे कायदे
- प्रदूषण- प्रतिबंध आणि नियंत्रण
- अतिरिक्त नियम आणि नियमावली
- निरीक्षण आणि देखरेख
9 आपत्ती व्यवस्थापन
- आपत्ती
- व्याख्या
- आपत्तींची उदाहरणे
- आपत्ती घडण्यामागील कारणे
- आपत्तींचे प्रकार
- भूकंप
- भूकंपाचा परिचय
- केंद्रबिंदू आणि अधिदेशक
- भूकंपाची तीव्रता
- भूकंपीय लहरींचे प्रकार
- भूकंप मोजण्याचे साधन
- भूकंपाची कारणे आणि परिणाम
- भूकंपाच्या वेळी घ्यावयाच्या खबरदाऱ्या
- भूकंप प्रतिरोधक/सुरक्षित इमारती
- भूकंप शोधण्यासाठी आधुनिक उपकरणे
- आग
- परिचय
- आगीचे प्रकार
- काळजी व सुरक्षात्मक उपाय
- भूस्खलन: दरड कोसळणे
- आपत्ती निवारण - नियोजन आराखडा
10 पेशी व पेशीअंगके
- पेशी: जीवनाची संरचनात्मक व कार्यात्मक एकक
- जीवनाची मूलभूत एकक: पेशी
- पेशींचा शोध
- दृश्यकेंद्रकी आणि आदिकेंद्रकी पेशी
- पेशींचे गुणधर्म
- पेशींचे प्रकार
- दृश्यकेंद्रकी आणि आदिकेंद्रकी पेशी यांमधील फरक
- वनस्पती पेशी आणि प्राणी पेशी
- वनस्पती पेशी
- प्राणी पेशी
- वनस्पती पेशी आणि प्राणी पेशी यांमधील फरक
- पेशीची संरचना
- पेशीभित्ती
- प्रदव्यपटल /पेशीपटल
- परिचय
- प्रदव्यपटल /पेशीपटलची संरचना
- पेशीद्रव्य
- केंद्रक
- परिचय
- प्रयोग
- आंतर्द्रव्यजालिका
- परिचय
- आंतर्द्रव्यजालिकाचे कार्य
- गॉल्गी काय (गॉल्गी संकुल)
- परिचय
- गॉल्गी उपकरणाचे कार्य
- कॅमिलो गॉल्गी
- लयकारिका
- परिचय
- लयकारिकाची कार्ये
- तंतुकणिका
- परिचय
- तंतुकणिकाची कार्ये
- लवके
- जिवंत नसलेल्या पदार्थ किंवा पेशी समावेश
- पेशी समावेश
- कण
- रिक्तिका
- रिक्तिकेची कार्ये
11 मानवी शरीर व इंद्रिय संस्था
- मानव शरीर
- परिचय
- शरीरासाठी ऊर्जा
- मानवी अवयव प्रणाली
- श्वसन यंत्रणा: श्वसन प्रक्रिया
- श्वसन यंत्रणा
- श्वसनाची पायऱ्या
- मानवी श्वसन प्रणाली
- श्वसन प्रणाली
- फुफ्फुसांमध्ये वायूंची देवाणघेवाण
- श्वसनाचे महत्त्व
- मानवातील रक्ताभिसरण प्रणाली
- मानवी हृदय
- हृदयाची संरचना
- हृदय भिंतीचे स्तर
- हृदयाच्या कप्प्यांचे प्रकार
- हृदयातील झडपा
- हृदयातील रक्तप्रवाहाचा मार्ग
- रक्तवाहिन्या
- रक्तवाहिन्या: रचना आणि कार्ये
- केशवाहिन्या
- हृदयातील रक्ताभिसरण
- हृदयातील रक्ताभिसरण/हृदयाचे कार्य
- प्रयोग
- हृदयाचा ठोका - हृदयाचे आवाज "लुब (LUBB)" आणि "डुप (DUP)"
- हृदय ठोक्याचा वेग
- हृदयाचे आवाज
- नाडी
- नाडीचा वेग
- रक्त
- परिचय
- रक्ताचे घटक
- रक्ताची रचना: रक्तद्रव (द्रव घटक)
- रक्तद्रव
- रक्तद्रवाचे घटक
- रक्तद्रवाचे कार्य
- रक्ताची रचना: लोहित रक्त पेशी
- लोहित रक्त पेशी
- लोहित रक्त पेशींचे कार्य
- रक्ताची रचना: श्वेत रक्‍तकणिका (पांढऱ्या रक्त पेशी)
- पांढऱ्या रक्त पेशी
- पांढऱ्या रक्त पेशींचे प्रकार
- पांढऱ्या रक्त पेशींचे कार्य
- रक्ताची रचना: रक्‍तपट्टीका
- रक्‍तपट्टीका
- रक्‍तपट्टीकाचे कार्य
- रक्ताचे कार्य
- रक्त संक्रमण आणि रक्त गट (ABO आणि Rh प्रणाली)
- मानव रक्त गट
- Rh घटक
- रक्तदान
- रक्त बँका
- रक्तदाता
- रक्तग्राही
- रक्तदाब (बी.पी.)
- हृदयाशी संबंधित स्थिती
12 आम्ल,आम्लारी ओळख
- आम्ल
- व्याख्या
- आम्लाचा परिचय
- स्रोताच्या आधारे आम्लांचे प्रकार
- ऑक्सिजनच्या उपस्थितीवर आधारित आम्लांचे प्रकार
- आम्लाच्या तीव्रतेवर आधारित आम्लांचे प्रकार
- सांद्रतेच्या आधारे आम्लांचे प्रकार
- आम्लाच्या मूलतत्त्वावर आधारित प्रकार
- आम्लांचे गुणधर्म
- आम्लांचे उपयोग
- आम्लारी
- आम्लारीचा परिचय
- आम्लतत्त्वावर आधारित आम्लारीचे प्रकार
- जलीय द्रावणातील सांद्रतेवर आधारित आम्लारीचे प्रकार
- आयनायझेशनच्या प्रमाणावर आधारित आम्लारीचे प्रकार
- आम्लारीचे गुणधर्म
- आम्लारीचे उपयोग
- निर्देशक
- निर्देशकाचा परिचय
- निर्देशकांचे प्रकार
- पीएच स्केलची संकल्पना
- प्रतिक्रिया
- प्रयोग १
- प्रयोग २
- नैसर्गिक निर्देशक तयार करणे
- प्रयोग १
- प्रयोग २
- प्रयोग ३
- उदासिनीकरण अभिक्रिया
- उदासिनीकरणाचा परिचय
- उदासिनीकरणाचे अनुप्रयोग
13 रासायनिक बदल व रासायनिक बंध
- रासायनिक आणि भौतिक बदल
- परिचय
- प्रयोग
- रासायनिक प्रतिक्रिया
- रासायनिक प्रतिक्रियेचा परिचय
- रासायनिक प्रतिक्रियांचे प्रकार
- रासायनिक बदलांचे निर्देशक (रासायनिक प्रतिक्रिया)
- दैनंदिन जीवनातील रासायनिक बदल
- परिचय
- नैसर्गिक रासायनिक बदल
- मानवनिर्मित रासायनिक बदल
- प्रयोग
- रासायनिक बंध
- परिचय
- कोसेल-लुईस दृष्टिकोन रासायनिक बंधांकडे
- लुईस डॉट रचना
- विद्युतसंयोजक (किंवा आयनिक) बंध
- आयनिक बंधाचा परिचय
- आयनिक बंधांची निर्मिती
- आयनिक संयुगेचे गुणधर्म
- सहसंयुज बंध
- सहसंयुज बंधाचा परिचय
- सहसंयुज बंधांची निर्मिती
- सहसंयुज संयुगेचे गुणधर्म
14 उष्णतेचे मापन व परिणाम
- उष्णता आणि तिचे एकक
- उष्णतेचे स्रोत
- उष्णतेचे स्रोत
- उष्णता ऊर्जा हस्तांरणाची पद्धती
- ऊर्जा प्रकार
- तापमान आणि तापमापी
- तापमान आणि तापमापी
- प्रयोग १
- प्रयोग २
- उष्णता आणि तापमान
- परिचय
- प्रयोग
- तापमापी आणि त्याचे प्रकार
- तापमापी आणि त्याचे कार्य
- तापमापीचे प्रकार
- विशिष्ट उष्णता क्षमता
- कॅलरीमापन आणि कॅलरीमापी
- कॅलरीमापन
- कॅलरीमापी
- कॅलरीमापीचे कार्य
- कॅलरीमापीचे उपयोग
- उष्णतेचे परिणाम
- पदार्थांचा प्रसरण (तापीय प्रसरण)
- स्थायूचे प्रसरण
- परिचय
- एकरेषीय प्रसरण
- स्थायूचे प्रतलीय प्रसरण
- स्थायूचे घनीय प्रसरण
- द्रवाचे प्रसरण
- परिचय
- द्रवाचे घनीय प्रसरण
- पाण्याचे अनियमित वर्तन
- वायूंचा प्रसरण
- परिचय
- उष्णतेचा वायूंवर होणारा परिणाम
- वायूंच्या प्रसरणाचे मापन
15 ध्वनी
- ध्वनी
- ध्वनी
- ध्वनीतरंग
- ध्वनीचे प्रकार
- ध्वनीची निर्मिती
- परिचय
- ट्युनिंग फोर्क वापरून ध्वनीची निर्मिती
- प्रयोग
- ध्वनी प्रसारण
- ध्वनी प्रसाराचा परिचय
- प्रयोग १
- प्रयोग २
- ध्वनीला प्रवासासाठी माध्यमाची गरज
- ध्वनी तरंगांची वैशिष्ट्ये
- ध्वनी तरंग
- ध्वनी तरंगांची भाग
- ध्वनी तरंगांची महत्त्वाची गुणधर्मे
- ध्वनी आणि संगीत
- ध्वनी आणि संगीत
- प्रयोग
- मानवनिर्मित ध्वनी
- ध्वनिक्षेपकापासून ध्वनी निर्मिती
- परिचय
- ध्वनीस्पीकरचे भाग
- ध्वनीस्पीकरचे कार्य
16 प्रकाशाचे परावर्तन
- प्रकाशाचा परावर्तक
- परिचय
- प्रयोग: १
- प्रयोग: २
- प्रकाश परावर्तनामध्ये वापरलेले शब्द
- प्रकाश परावर्तनाचे नियम
- परावर्तनाचे नियम
- प्रयोग
- परावर्तनाचे प्रकार
- परावर्तित प्रकाशाचा परावर्तन
- कॅलिडोस्कोप
- कॅलिडोस्कोपचा परिचय
- कॅलिडोस्कोपचे कार्य
- प्रयोग
- परिदर्शी
- परिदर्शीचा परिचय
- परिदर्शीचे कार्य
- प्रयोग
17 मानवनिर्मित पदार्थ
- मानव-निर्मित तंतु: प्लास्टिक
- साहित्य
- प्लास्टिक: एक मानवनिर्मित साहित्य
- प्लास्टिकचे गुणधर्म
- प्लास्टिकचे प्रकार
- थर्मोप्लास्टिक
- थर्मोसेटिंग प्लास्टिक
- प्लास्टिक आणि पर्यावरण
- विघटनशील विरुद्ध अविघटनशील साहित्य
- पर्यावरणावर प्लास्टिकचा प्रभाव
- प्लास्टिक प्रदूषण कमी करण्यासाठी उपाय
- थर्मोकोल
- थर्मोकोलचा परिचय
- थर्मोकोलचे उपयोग
- जास्त थर्मोकोल वापरण्याचे प्रतिकूल परिणाम
- थर्मोकोलच्या हानिकारक परिणामांना कमी करण्याचे मार्ग
- काच
- काचेचा परिचय
- काचेचे उत्पादन
- काचेचे गुणधर्म
- काचेचे प्रकार
- काचेचे प्रकार
- काचेचा पर्यावरणावर प्रभाव
18 परिसंस्था
- परिसंस्था (पुनरावलोकन)
- परिचय
- परिसंस्थातील परस्पर संबंध
- परिसंस्थाची संरचना आणि कार्य
- अजैविक घटक
- जैविक घटक
- जैविक आणि अजैविक घटकांमधील परस्पर संबंध
- परिसंस्थातील गुंतागुंत
- बायोम्स: मोठ्या परिसंस्था
- भू-परिसंस्था
- परिचय
- गवताळ प्रदेशातील परिसंस्था
- सदाहरित वन परिसंस्था
- जलीय परिसंस्था
- परिचय
- गोड्या पाण्यातील परिसंस्था
- खाऱ्या पाण्यातील सागरी परिसंस्था
- मानवी हस्तक्षेपामुळे होणारा परिसंस्थांचा ऱ्हास
- परिसंस्थाचे ह्रास
- मानवी हस्तक्षेप
19 ताऱ्यांची जीवनयात्रा
- आकाशगंगा आणि तिचे प्रकार
- आकाशगंगा
- आकाशगंगेचे प्रकार
- तारे आणि त्यांचे प्रकार
- परिचय
- तार्‍यांचा जीवनचक्र
- तार्‍यांचे प्रकार
- सूर्य
- परिचय
- सूर्याचे गुणधर्म
- ताऱ्यांची निर्मिती
- परिचय
- तार्‍यांच्या निर्मितीची प्रक्रिया
- ताऱ्यांचे स्थैर्य
- तारकसमूहांची निर्मिती
- ताऱ्यांचे स्थैर्य
- ताऱ्यांची उत्क्रांती
- परिचय
- तार्‍यांमधील ऊर्जा निर्मिती
- ताऱ्यांची अंतिम स्थिती
- अंतिम स्थिरता
- प्रारंभिक वस्तुमानावर आधारित तार्‍यांच्या उत्क्रांतीचे तीन प्रकार
- सूर्याच्या वस्तुमानाच्या ८ पट पेक्षा कमी वस्तुमान असलेले तारे
- सूर्याच्या वस्तुमानाच्या ८ ते २५ पट दरम्यान वस्तुमान असलेले तारे
- सूर्याच्या वस्तुमानाच्या २५ पट पेक्षा अधिक वस्तुमान असलेले तारे
