Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] History and Political Science [इतिहास व राज्यशास्त्र] Syllabus - Free PDF Download
Maharashtra State Board Syllabus 2025-26 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी]: The Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] History and Political Science [इतिहास व राज्यशास्त्र] Syllabus for the examination year 2025-26 has been released by the MSBSHSE, Maharashtra State Board. The board will hold the final examination at the end of the year following the annual assessment scheme, which has led to the release of the syllabus. The 2025-26 Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] History and Political Science [इतिहास व राज्यशास्त्र] Board Exam will entirely be based on the most recent syllabus. Therefore, students must thoroughly understand the new Maharashtra State Board syllabus to prepare for their annual exam properly.
The detailed Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] History and Political Science [इतिहास व राज्यशास्त्र] Syllabus for 2025-26 is below.
Academic year:
Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] History and Political Science [इतिहास व राज्यशास्त्र] Revised Syllabus
Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] History and Political Science [इतिहास व राज्यशास्त्र] and their Unit wise marks distribution
Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] History and Political Science [इतिहास व राज्यशास्त्र] Course Structure 2025-26 With Marking Scheme
| # | Unit/Topic | Weightage |
|---|---|---|
| 1.1 | इतिहासलेखन : पाश्चात्त्य परंपरा | |
| 1.2 | इतिहासलेखन : भारतीय परंपरा | |
| 1.3 | उपयोजित इतिहास | |
| 1.4 | भारतीय कलांचा इतिहास | |
| 1.5 | प्रसारमाध्यमे आणि इतिहास | |
| 1.6 | मनोरंजनाची माध्यमे आणि इतिहास | |
| 1.7 | खेळ आणि इतिहास | |
| 1.8 | पर्यटन आणि इतिहास | |
| 1.9 | ऐतिहासिक ठेव्यांचे जतन | |
| 2.1 | संविधानाची वाटचाल | |
| 2.2 | निवडणूक प्रक्रिया | |
| 2.3 | राजकीय पक्ष | |
| 2.4 | सामाजिक व राजकीय चळवळी | |
| 2.5 | भारतीय लोकशाहीसमोरील आव्हाने | |
| Total | - |
Advertisements
Advertisements
Advertisements
Syllabus
1.1 इतिहासलेखन : पाश्चात्त्य परंपरा
- इतिहासलेखन : पाश्चात्त्य परंपरा (परिचय)
- इतिहासलेखनाची परंपरा
- आधुनिक इतिहासलेखन
- युरोपमधील वैज्ञानिक दृष्टिकोनाचा विकास आणि इतिहासलेखन
- महत्त्वाचे विचारवंत
- रेने देकार्त (१५९६-१६५०)
- व्हॉल्टेअर (१६९४-१७७८)
- जॉर्ज विल्हेम फ्रेडरिक हेगेल (१७७०-१८३१)
- लिओपॉल्ड व्हॉन रांके (१७९५-१८८६)
- कार्ल मार्क्स (१८१८-१८८३)
- अ‍ॅनल्स प्रणाली
- सीमाँ-द-बोव्हा (स्त्रीवादी इतिहासलेखन)
- मायकेल फुको (१९२६-१९८४)
1.2 इतिहासलेखन : भारतीय परंपरा
- भारतीय इतिहासलेखनाची वाटचाल
- प्राचीन काळातील इतिहासलेखन
- मध्ययुगीन काळातील इतिहासलेखन
- आधुनिक काळातील इतिहासलेखन आणि ब्रिटिश इतिहास काळ
- भारतीय इतिहासलेखन : विविध तात्त्विक प्रणाली
- वसाहतवादी इतिहासलेखन
- प्राच्यवादी इतिहासलेखन
- राष्ट्रवादी इतिहासलेखन
- स्वातंत्र्योत्तर काळातील इतिहासलेखन
- मार्क्सवादी इतिहास
- वंचितांचा (सबऑल्टर्न) इतिहास
- स्त्रीवादी इतिहास
1.3 उपयोजित इतिहास
- उपयोजित इतिहास म्हणजे काय ?
- उपयोजित इतिहास आणि विविध विषयांमधील संशोधन
- तत्त्वज्ञान
- विज्ञान
- तंत्रज्ञान
- उद्योगधंदे आणि व्यापार
- व्यवस्थापनशास्त्र
- कला
- मानव्य ज्ञानशाखा
- उपयोजित इतिहास आणि वर्तमानकाळ
- सांस्कृतिक आणि नैसर्गिक वारशाचे व्यवस्थापन
- संबंधित व्यावसायिक क्षेत्रे
1.4 भारतीय कलांचा इतिहास
- कला म्हणजे काय ?
- दृक्कला आणि ललित कला
- लोककला आणि अभिजात कला
- कलाशैली
- भारतातील दृक्कला परंपरा
- चित्रकला
- लोकचित्रकला शैली
- अभिजात चित्रकला
- हस्तलिखितांमधील लघुचित्रे
- युरोपीय चित्रशैली
- शिल्पकला
- लोकशिल्पकला शैली
- अभिजात शिल्पकला शैली
- भारतीय मूर्तिविज्ञान
- स्थापत्य आणि शिल्पकला
- भारतातील ललित/आंगिक कला परंपरा
- लोककलेच्या परंपरा
- अभिजात कलेच्या परंपरा
- कला, उपयोजित कला आणि व्यवसायाच्या संधी
- कला
- उपयोजित कला
1.5 प्रसारमाध्यमे आणि इतिहास
- प्रसारमाध्यमांची ओळख
- प्रसारमाध्यमांचा इतिहास
- वर्तमानपत्रे
- वर्तमानपत्रांचे पूर्वसूरी (बेंगॉल गॅझेट, दर्पण, प्रभाकर, ज्ञानोदय, केसरी आणि मराठा)
- नियतकालिके
- वेब पत्रकारिता
- आकाशवाणी
- दूरदर्शन
- प्रसारमाध्यमांची आवश्यकता
- प्रसारमाध्यमांद्वारे मिळणाऱ्या माहितीचे चिकित्सक आकलन
- संबंधित व्यावसायिक क्षेत्रे
1.6 मनोरंजनाची माध्यमे आणि इतिहास
- मनोरंजनाची आवश्यकता
- लोकनाट्य
- कठपुतळ्यांचा प्रयोग
- दशावतारी नाटके
- भजन
- कीर्तन
- लळित
- भारुड
- तमाशा
- पोवाडा
- मराठी रंगभूमी
- भारतीय चित्रपटसृष्टी
- चित्रपट
- मनोरंजन क्षेत्रातील व्यावसायिक संधी
- नाटक
- चित्रपट
1.7 खेळ आणि इतिहास
- खेळ आणि इतिहास (परिचय)
- खेळांचे महत्त्व
- खेळांचे प्रकार
- बैठे खेळ
- मैदानी खेळ
- खेळांच्या स्पर्धा
- खेळांचे आंतरराष्ट्रीयीकरण
- खेळांचे साहित्य आणि खेळणी
- खेळणी आणि इतिहास
- खेळ आणि संबंधित साहित्य व चित्रपट
- खेळ आणि व्यावसायिक संधी
1.8 पर्यटन आणि इतिहास
- पर्यटनाची परंपरा
- पर्यटन
- पर्यटनाचे प्रकार
- स्थानिक व आंतरराज्यीय पर्यटन
- आंतरराष्ट्रीय पर्यटन
- ऐतिहासिक पर्यटन
- भौगोलिक पर्यटन
- आरोग्य पर्यटन
- कृषी पर्यटन
- क्रीडा पर्यटन
- नैमित्तिक पर्यटन
- पर्यटनाचा विकास
- ऐतिहासिक स्थळांचे जतन आणि संवर्धन
- पर्यटन आणि आतिथ्यक्षेत्रातील व्यावसायिक संधी
- महाराष्ट्रातील पर्यटनाचा विकास
1.9 ऐतिहासिक ठेव्यांचे जतन
- इतिहासाची साधने आणि त्यांचे जतन
- मौखिक साधन
- लिखित साधने
- भौतिक साधने
- काही नावाजलेली संग्रहालये
- लुव्र संग्रहालय, फ्रान्स
- ब्रिटिश संग्रहालय, इंग्लंड
- नॅशनल म्युझियम ऑफ नॅचरल हिस्टरी, युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिका
- भारतातील संग्रहालये
- छत्रपती शिवाजी महाराज वस्तुसंग्रहालय, मुंबई
- ग्रंथालये आणि अभिलेखागार
- कोशवाङ्मय
- कोशाची आवश्यकता
- कोशाचे प्रकार: शब्दकोश, विश्वकोश, कोशसदृश वाङ्मय, सूचिवाङ्मय.
- कोश आणि इतिहास
- इतिहास विषयाशी संबंधित कोश: स्थळ कोश, विश्वकोश, भारतीय संस्कृती कोश, संज्ञा कोश.
2.1 संविधानाची वाटचाल
- संविधानाची वाटचाल (परिचय)
- लोकशाही
- राजकीय प्रगल्भता
- मताधिकार
- लोकशाही विकेंद्रीकरण
- माहितीचा अधिकार (RTI 2005)
- सामाजिक न्याय व समता
- राखीव जागांचे धोरण
- अनुसूचित जाती व अनुसूचित जमाती यांच्यावरील अत्याचारांपासून संरक्षण देणारा कायदा
- अल्पसंख्याकांविषयीच्या तरतुदी
- महिलांसंबंधी कायदे व प्रतिनिधित्वविषयक तरतुदी
- न्यायालयाची भूमिका
- संविधानाची मूलभूत चौकट
- महत्त्वपूर्ण न्यायालयीन निर्णय
2.2 निवडणूक प्रक्रिया
- निवडणूक प्रक्रिया (परिचय)
- निवडणूक आयोग
- निवडणूक आयोगाची कार्य
- मतदार याद्या तयार करणे
- निवडणुकांचे वेळापत्रक व संपूर्णकार्यक्रम ठरवणे
- उमेदवारांच्या अर्जांची छाननी
- राजकीय पक्षांना मान्यता देणे
- निवडणुकीसंबंधी वाद सोडवणे
- मतदारसंघाची पुनर्रचना
- निवडणूक प्रक्रिया
- आचारसंहिता म्हणजे काय ?
- मुक्त व न्याय्य निवडणुका घेण्यासमोरील आव्हान
- निवडणूक सुधारणा
2.3 राजकीय पक्ष
- राजकीय पक्ष (परिचय)
- सत्ता मिळवणे
- विचारसरणीचा आधार
- पक्ष कार्यक्रम
- सरकार स्थापन करणे
- शासन व जनता यांच्यातील दुवा
- भारतातील पक्षपद्धतीचे बदलते स्वरूप
- राष्ट्रीय पक्ष
- भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
- भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष
- भारतीय जनता पक्ष
- भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)
- बहुजन समाज पक्ष
- राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष
- तृणमूल काँग्रेस
- प्रादेशिक पक्ष
- भारतातील प्रादेशिक पक्षांचे बदलते स्वरूप
2.4 सामाजिक व राजकीय चळवळी
- सामाजिक व राजकीय चळवळी (परिचय)
- चळवळी का ?
- चळवळ म्हणजे काय ?
- भारतातील प्रमुख चळवळी
- आदिवासी चळवळ
- भारतातील शेतकरी चळवळ
- कामगार चळवळ
- स्त्री चळवळ
- पर्यावरण चळवळ
- ग्राहक चळवळ
2.5 भारतीय लोकशाहीसमोरील आव्हाने
- भारतीय लोकशाहीसमोरील आव्हाने
- जमातवाद व दहशतवाद
- डावे उग्रवादी (नक्षलवादी)
- भ्रष्टाचार
- राजकारणाचे गुन्हेगारीकरण
- सामाजिक आव्हाने
- भारतीय लोकशाही यशस्वी करण्यासाठी काय करता येईल?
