Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] Science and Technology 2 [विज्ञान आणि तंत्रज्ञान २] Syllabus - Free PDF Download
Maharashtra State Board Syllabus 2025-26 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी]: The Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] Science and Technology 2 [विज्ञान आणि तंत्रज्ञान २] Syllabus for the examination year 2025-26 has been released by the MSBSHSE, Maharashtra State Board. The board will hold the final examination at the end of the year following the annual assessment scheme, which has led to the release of the syllabus. The 2025-26 Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] Science and Technology 2 [विज्ञान आणि तंत्रज्ञान २] Board Exam will entirely be based on the most recent syllabus. Therefore, students must thoroughly understand the new Maharashtra State Board syllabus to prepare for their annual exam properly.
The detailed Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] Science and Technology 2 [विज्ञान आणि तंत्रज्ञान २] Syllabus for 2025-26 is below.
Academic year:
Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] Science and Technology 2 [विज्ञान आणि तंत्रज्ञान २] Revised Syllabus
Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] Science and Technology 2 [विज्ञान आणि तंत्रज्ञान २] and their Unit wise marks distribution
Maharashtra State Board 10th Standard Board Exam [इयत्ता १० वी] Science and Technology 2 [विज्ञान आणि तंत्रज्ञान २] Course Structure 2025-26 With Marking Scheme
| # | Unit/Topic | Weightage |
|---|---|---|
| 1 | आनुवंशिकता व उत्क्रांती | |
| 2 | सजीवांतील जीवनप्रक्रिया भाग -1 | |
| 3 | सजीवांतील जीवनप्रक्रिया भाग -2 | |
| 4 | पर्यावरणीय व्यवस्थापन | |
| 5 | हरित ऊर्जेच्या दिशेन | |
| 6 | प्राण्यांचे वर्गीकरण | |
| 7 | ओळख सूक्ष्मजीवशास्त्राची | |
| 8 | पेशीविज्ञान व जैवतंत्रज्ञान | |
| 9 | सामाजिक आरोग्य | |
| 10 | आपत्ती व्यवस्थापन | |
| Total | - |
Advertisements
Advertisements
Advertisements
Syllabus
1 आनुवंशिकता व उत्क्रांती
- आनुवंशिकता व आनुवंशिक बदल (Heredity and hereditary changes)
- प्रतिलेखन, भाषांतरण व स्थानांतरण (Transcription, Translation and Translocation)
- उत्क्रांती (Evolution)
- उत्क्रांतीचा सिद्धांत (Theory of evolution)
- उत्क्रांतीचे पुरावे (Evidences of evolution)
- बाह्यरूपीय पुरावे (Morphological evidences)
- शरीरशास्त्रीय पुरावे (Anatomical evidences)
- अवशेषांगे (Vestigial organs)
- पुराजीव विषयक पुरावे (जीवाश्म विज्ञान) (Palaeontological evidences)
- जोडणारे दुवे (Connecting links)
- भ्रूणविज्ञानविषयक पुरावे (Embryological evidences)
- डार्विनचा नैसर्गिक निवडीचा सिद्धांत (Darwin’s theory of natural selection)
- लॅमार्कवाद (Lamarckism)
- जातिउद्भव (Speciation)
- मानवी उत्क्रांती (Human Evolution)
2 सजीवांतील जीवनप्रक्रिया भाग -1
- सजीव आणि जीवनप्रक्रिया (Living organism and life processes)
- सजीव व ऊर्जानिर्मिती (Living organism and Energy production)
- ग्लुकोज-विघटन (Glycolysis)
- ट्रायकार्बोक्झीलीक आम्ल चक्र (Krebs cycle)
- इलेक्ट्रॉन वहन साखळी अभिक्रिया (ETC Reaction)
- विनॉक्सीश्वसन करणाऱ्या सूक्ष्मजीवांची ऊर्जानिर्मिती
- विविध अन्नघटकांपासून मिळणारी ऊर्जा (Energy from different food components)
- पेशीविभाजन : एक आवश्यक जीवनप्रक्रिया (Cell division: an essential life process)
1. सूत्री पेशीविभाजन (Mitosis)
- पूर्वावस्था (Prophase)
- मध्यावस्था (Metaphase)
- पश्चावस्था (Anaphase)
- अंत्यावस्था (Telophase)
2. अर्धसूत्री विभाजन (Meiosis)
3 सजीवांतील जीवनप्रक्रिया भाग -2
- प्रजनन (Reproduction)
- अलैंगिक प्रजनन (Asexual reproduction)
- एकपेशीय सजीवांमधील अलैंगिक प्रजनन (Asexual reproduction in unicellular organisms)
1. द्विविभाजन (Binary fission)
2. बहुविभाजन (Multiple fission)
3. कलिकायन (Budding) - बहुपेशीय सजीवांमधील अलैगिक प्रजनन (Asexual reproduction in multicellular organisms)
1. खंडीभवन (Fragmentation)
2. पुनर्जनन (Regeneration)
3. मुकुलायन (Budding)
4. शाकीय प्रजनन (Vegetative propagation)
5. बीजाणू निर्मिती (Spore formation)
- एकपेशीय सजीवांमधील अलैंगिक प्रजनन (Asexual reproduction in unicellular organisms)
- लैंगिक प्रजनन (Sexual reproduction)
- युग्मक निर्मिती
- फलन (Fertilization)
- अलैंगिक प्रजनन (Asexual reproduction)
- वनस्पतींमधील लैंगिक प्रजनन (Sexual Reproduction in Plants)
- मानवातील लैंगिक प्रजनन (Sexual reproduction in human being)
- मानवी पुरुष प्रजनन संस्था
- मानवी स्त्री-प्रजनन संस्था (Female Reproductive System)
- युग्मक निर्मिती (Gamete formation)
- फलन (Fertilization)
- विकास व जन्म (Development and Birth)
- आर्तवचक्र / ऋतुचक्र (Menstrual cycle)
- प्रजनन आणि आधुनिक तंत्रज्ञान (Reproduction and advanced technology)
- काचनलिकेतील फलन (IVF -In Vitro Fertilization)
- भाडोत्री मातृत्व (Surrogacy)
- वीर्य पेढी (Sperm Bank / Semen Bank)
- जुळे (Twins)
- लैंगिक आरोग्य (Reproductive health)
4 पर्यावरणीय व्यवस्थापन
- परिसंस्था (पुनरावलोकन)
- परिचय
- परिसंस्थातील परस्पर संबंध
- पर्यावरण व परिसंस्था संबंध
- पर्यावरण संवर्धन (Environmental conservation)
- पर्यावरण संवर्धनाची गरज (Need of environmental conservation)
- पर्यावरण संवर्धन : आपली सामाजिक जबाबदारी
- पर्यावरण संवर्धन आणि जैवविविधता (Environmental conservation and Bio-diversity)
- आनुवंशिक विविधता: (Genetic Diversity)
- प्रजातींची विविधता (Species Diversity)
- परिसंस्थेची विविधता (Ecosytem Diversity)
- जैवविविधतेची संवेदनक्षम क्षेत्रे (Hotspots of the biodiversity)
- धोक्यात आलेल्या प्रजातींचे वर्गीकरण
- संकटग्रस्त प्रजाती (Endangered species)
- दुर्मिळ प्रजाती (Rare species)
- संवेदनशील प्रजाती (Vulnerable species)
- अनिश्चित प्रजाती (Indeterminate species)
5 हरित ऊर्जेच्या दिशेन
- ऊर्जा (Energy)
- ऊर्जा (Energy)
- ऊर्जेचे विविध प्रकार (Types of Energy)
- ऊर्जेची विविध रूपे (Forms of Energy)
- ऊर्जेचा वापर (use of energy)
- विद्युत ऊर्जानिर्मिती (Generation of Electrical energy)
- औष्णिक-ऊर्जेवर आधारित विद्युत-ऊर्जानिर्मिती केंद्र
- अणु–ऊर्जेवर आधारित विद्युत-ऊर्जानिर्मिती केंद्र
- नैसर्गिक वायू ऊर्जेवर आधारित विद्युत केंद्र
- विद्युत निर्मिती प्रक्रिया व पर्यावरण
- जलविद्युत ऊर्जा (Hydroelectric Energy)
- पवन ऊर्जेवर आधारित विद्युतनिर्मिती (Wind Energy)
- सौर ऊर्जेवर आधारित विद्युत केंद्र (Solar Energy)
- सौर विद्युत घट (Solar photovoltaic cell)
- सौर औष्णिक विद्युत केंद्र (Solar Thermal)
6 प्राण्यांचे वर्गीकरण
- प्राणी वर्गीकरणाचा इतिहास (History of animal classification)
- प्राणी वर्गीकरणाची पारंपरिक पद्धती (Traditional method of animal classification)
- असमपृष्ठरज्जू प्राणी (Non-chordates)
- समपृष्ठरज्जू प्राणी (Chordates)
- प्राणी वर्गीकरणाची नवीन पद्धती : वापरलेले आधारभूत मुद्दे
- रचनात्मक संघटन (Grades of organization)
- शारीरिक सममिती (Body Symmetry)
- आद्यस्तर/जननस्तर(Germinal layers) : द्‌विस्तरीय व त्रिस्तरीय (Diploblastic and triploblastic)
- देहगुहा (Body Cavity/Coelom)
- खंडीभवन (Body Segmentation)
- प्राणीसंघ (Phylum)
- रंध्रीय प्राणीसंघ (Phylum-Porifera)
- सिलेंटराटा/निडारीया प्राणीसंघ (Phylum - Coelenterata/Cnidaria)
- चपट्या कृमींचा संघ (Phylum - Platyhelminthes)
- गोलकृमी प्राणीसंघ (Phylum- Aschelminthes)
- वलयी प्राणीसंघ (Phylum - Annelida)
- संधिपाद प्राणीसंघ (Phylum- Arthropoda)
- मृदुकाय प्राणीसंघ (Phylum- Mollusca)
- कंटकचर्मी प्राणीसंघ (Phylum- Echinodermata)
- अर्धसमपृष्ठरज्जू प्राणीसंघ (Phylum- Hemichordata)
- समपृष्ठरज्जू प्राणीसंघ (Phylum- Chordata)
- उपसंघ - (पुच्छसमपृष्ठरज्जूप्राणी/कंचुकयुक्त बाह्यकवची प्राणी) (Urochordata)
- उपसंघ - शीर्षसमपृष्ठरज्जूप्राणी) (Cephalochordata)
- उपसंघ- पृष्ठवंशीय प्राणी (Vertebrata/Craniata
- उपसंघ पृष्ठवंशीय प्राण्यांचे सहा वर्गांत वर्गीकरण
- चक्रमुखी प्राणीवर्ग (Class- Cyclostomata)
- मत्स्य प्राणीवर्ग (Class- Pisces)
- उभयचर प्राणीवर्ग (Class- Amphibia)
- सरीसृप प्राणीवर्ग (Class- Reptilia)
- पक्षीवर्ग (Class- Aves)
- सस्तन प्राणीवर्ग (Class- Mammalia)
7 ओळख सूक्ष्मजीवशास्त्राची
- उपयोजित सूक्ष्‍मजीवशास्‍त्र (Applied microbiology)
- औद्योगिक सूक्ष्‍मजीवशास्‍त्र (Industrial microbiology)
- औद्योगिक सूक्ष्‍मजीवशास्‍त्राचे प्रमुख पैलू
- उत्पादने (Products)
- दुग्‍धजन्‍य उत्पादने (Dairy Products)
- योगर्ट उत्‍पादन
- लोणी (Butter)
- चीज निर्मिती (Cheese production)
- प्रोबायोटिक्‍स (Probiotics)
- पाव (Bread)
- व्हिनेगर उत्‍पादन (Vinegar)
- पेयनिर्मिती (Production of beverages)
- सूक्ष्मजैविक विकरे (Microbial Enzymes)
- प्रति‍जैविके (Antibiotics)
- सूक्ष्‍मजीव व इंधने
- जैव इंधन
- सूक्ष्मजैविक प्रदूषण नियंत्रण (Microbial pollution control)
- सांडपाणी व्यवस्थापन (Sewage Management)
- स्‍वच्‍छ तंत्रज्ञान (Clean Technology)
- सूक्ष्‍मजीव व शेती
- सूक्ष्मजैविक संरोप (Microbial Inoculants)
- जैव कीटकनाशके (Bio insecticides)
8 पेशीविज्ञान व जैवतंत्रज्ञान
- पेशी विज्ञान (Cytology)
- मूलपेशी (Stem Cells)
- मूलपेशी संशोधन (Stem cell research)
- भ्रूणीय मूलपेशी (Embryonic stem cells)
- वयस्क/ प्रौढ मूलपेशी (Adult stem cells)
- जैवतंत्रज्ञान
- जैवतंत्रज्ञानाचे फायदे
- जैवतंत्रज्ञानामुळे शेती व्यवस्थापनात झालेले बदल
- जैवतंत्रज्ञानाचे व्यावहारिक उपयोग
- पीक जैवतंत्रज्ञान
- संकरित बियाणे
- जनुकीयदृष्ट्या उन्नत पिके (Geneticaly modified crops): बीटी कापूस, बीटी वांगे, गोल्डन राईस, तणनाशकरोधी वनस्पती
- जैविक खते (Biofertilizers)
- पशुसंवर्धन (Animal Husbandry)
- मानवी आरोग्य (Human health)
1. लसी आणि लसीकरण (Vaccine and Vaccination): खाद्य लसी (Edible Vaccines)
2. रोगोपचार
3. इंटरफेरॉन (Interferon)
4. जनुकीय उपचार (Gene therapy)
5. क्लोनिंग (Cloning): प्रजननात्मक (Reproductive) क्लोनिंग, उपचारात्मक (Therapeutic) क्लोनिंग - औद्योगिक उत्पादने (श्वेत जैव तंत्रज्ञान)
- पर्यावरण आणि जैवतंत्रज्ञान
- अन्न जैवतंत्र
- डी.एन.ए. फिंगरप्रिंटिंग (D.N.A. Fingerprinting)
- कृषी विकासातील महत्त्वाचे टप्पे
- हरितक्रांती (Green revolution)
- श्वेतक्रांती (White revolution)
- नीलक्रांती (Blue revolution)
- खते (Fertilizers)
- कीडनाशके (Insecticides)
- सेंद्रिय शेती (Organic farming)
- मधुमक्षिका पालन (Apiculture)
- औषधी वनस्पती लागवड
- फळप्रक्रिया उद्योग
9 सामाजिक आरोग्य
- सामाजिक आरोग्य (Social health)
- सामाजिक आरोग्य धोक्यात आणणारे घटक
- मानसिक ताणतणाव (Mental stress)
- व्यसनाधीनता (Addiction)
- दुर्धर आजार (Chronic diseases)
- प्रसारमाध्यमे व अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचा अतिवापर (Media and overuse of modern Technology)
- सायबर गुन्हे (Cyber crimes)
- ताणतणाव व्यवस्थापन (Stress Management)
- तंबाखूविरुद्ध संयुक्त चळवळ
- सलाम मुंबई फाऊंडेशन, मुंबई
- शासनाचे प्रयत्न / योजना
10 आपत्ती व्यवस्थापन
- आपत्ती
- व्याख्या
- आपत्तींची उदाहरणे
- आपत्ती घडण्यामागील कारणे
- आपत्तींचे प्रकार
- आपत्तींचे प्रकार
- आपत्तीचे परिणाम ((Effects of disaster)
- आपत्तींचे स्वरूप व व्याप्ती (Nature and scope of disaster)
आपत्तींचे स्वरूप:
- आपत्तीपूर्वीचा काळ (Pre-disaster phase)
- इशारा काळ (Warning phase)
- आणीबाणीचा काळ (Emergency phase)
- पुनर्वसनाचा काळ (Rehabilitation phase)
- प्रतिशोधनाचा काळ (Recovery phase)
- पुर्ननिर्माणाचा काळ (Reconstruction phase)
सर्वसामान्य नागरिकांच्या दृष्टीने आपत्तीचे तीनच भाग:
- आणीबाणीची अवस्था
- संक्रमणावस्था
- पुनर्निर्माण अवस्था
- आपत्ती व्यवस्थापन
- आपत्तीपूर्व व्यवस्थापन
- आपत्ती पश्चात करण्यात येणारे व्यवस्थापन
- आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण संरचना
- जिल्हा आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण
- जिल्हानिहाय आपत्ती नियंत्रण कक्ष
- प्रथमोपचार व आपत्कालीन कृती
- प्रथमोपचार पेटी
- अभिरूप सराव (Mock drill)
