Question

उताऱ्यावरील प्रश्न

कोणत्याही देशाच्या आर्थिक विकासासाठी काळजीपूर्वक नियोजन आणि अंमलबजावणी करणे आवश्यक आहे.पर्यटन क्षेत्रात नियोजित विकासाची आवश्यकता खूप महत्वाची आहे. यात अनेक उद्योग जटिल मार्गाने एकत्र काम करीत आहेत आणि त्यांना विशेष लक्ष देण्याची आवश्यकता आहे.मूलभूतपणे नियोजन म्हणजे विविध प्रतिस्पर्थ्यांमधील उत्पादन, उत्पन्न आणि रोजगार जास्तीत जास्त वाढविण्याच्या दृष्टीने आणि विविध क्षेत्रांची योग्य वाढ होण्याचे सुनिश्चित करण्याच्या उद्देशाने मर्यादित स्त्रोत वाटप करण्याचा प्रयत्न केला जातो. टूरिझम नियोजन ही अशी प्रक्रिया आहे, ज्याद्वारे निश्चित उद्दीष्टे साध्य करता येतील आणि पर्यटन विकासाकडे लक्ष दिले जाऊ शकते. पर्यटकांसाठी गंतव्यस्थान तयार करणे, श्रेणीसुधारित करणे आणि सुधारणे ही एक दीर्घकालीन आणि स्थिर प्रक्रिया आहे. समुदाय ही पर्यटनाची मूलभूत तत्त्वे आहेत.हे प्रामुख्याने स्थानिक समुदायांद्वारे दर्शविलेल्या स्वीकृतीच्या पातळीवर अवलंबून असते. प्रक्रियेत त्यांचा सहभाग आवश्यक आहे. पर्यटनाच्या विकासामुळे मुख्यतः पर्यावरणीय, सामाजिक संस्कृती आणि इतर कोणत्याही गंतव्यस्थानी यजमान समुदायाच्या अर्थव्यवस्थेवर परिणाम होतो. हे परिणाम नकारात्मक तसेच सकारात्मक प्रभाव तयार करतात. गंतव्यस्थानाच्या शाश्वत विकासासाठी, नकारात्मक प्रभाव कमी करण्यासाठी आणि सकारात्मक परिणामास चालना देण्यासाठी नियोजन आवश्यक आहे.

१) पर्यटन क्षेत्राला नियोजनाची आवश्यकता का वाटते?

२) नियोजनात समुदायांचे महत्त्व काय आहे?

३) नियोजनाचे कोणतेही दोन फायदे सांगा.

४) यजमान समुदायाच्या अर्थव्यवस्थेवर कोणत्या घटकांचा परिणाम होतो?

५) नियोजन हे दीर्घकालिक कार्य का असते?

Answer 1

१) पर्यटन क्षेत्रात विविध उदयोगांना एकत्रित आणून पर्यटकांच्या विविध गरजा भागवणे आवश्यक असते. ही प्रक्रिया खूप जटिल असते आणि त्यासाठीच ही जटिल प्रक्रिया सोपी करून विविध उद्योगांना एकत्र आणून पर्यटन व्यवसाय आकर्षक करण्यासाठी नियोजनाची आवश्यकता आहे.

२) ज्या गंतव्यस्थानाचे पर्यटन व्यवसाय विकसित होणार आहे, त्या ठिकाणच्या समुदायाला सहभागी करून घेऊन पर्यटनाचा विकास करणे आवश्यक आहे. याला कारण पर्यटनामुळे त्या क्षेत्रातील पर्यावरण, समाज, संस्कृती आणि आर्थिक विकास अशा चारही घटकांवर परिणाम होतो. हा परिणाम सकारात्मक किंवा नकारात्मक असा दोन्ही असू शकतो. सकारात्मक परिणामात वाढ करून, नकारात्मक परिणाम कमी करून पर्यटन व्यवसाय विकसित करण्यासाठी तेथील नियोजनात स्थानिक समुदायाला सहभागी करून घेणे आवश्यक आहे.

३) मर्यादित स्रोतांचा योग्य वापर, उत्पादन, उत्पन्न आणि रोजगार वाढ हे नियोजनाचे दोन फायदे आहेत.

४) पर्यटनाच्या गंतव्यस्थानी असणाऱ्या समुदायाच्या अर्थव्यवस्थेवर पर्यटनाचा परिणाम होतो. पर्यटनामुळे स्थानिक साधनसंपत्तीचा वापर होतो. मात्र त्यावर ताणही येतो, पर्यावरणीय समस्या उद्भवतात, सांस्कृतिक देवाणघेवाण वाढते, मात्र त्याचवेळेस आर्थिक उत्पन्न वाढते. रोजगाराच्या नवीन संधी उपलब्ध होतात. अशाप्रकारे गंतव्यस्थानाच्या यजमान समुदायाच्या अर्थव्यवस्थेवर परिणाम होतो.

५) गंतव्यस्थानाच्या श्रेणी सुधारणेत स्थानिक समुदायाचा समावेश करून घेऊन त्यांना पर्यटनासाठी तयार करणे. प्रतिस्पर्थ्यांमधील उत्पादन, उत्पन्न आणि रोजगार वाढीसाठी योजनाबद्ध कार्यक्रम आखणे. पर्यटनाचे सकारात्मक परिणाम वाढवणे आणि नकारात्मक परिणाम कमी करणे. या सर्व क्लिष्ट किंवा जटिल प्रक्रिया असून, त्यामुळेच नियोजन हे दीर्घकालिक असते.