Question

'१८५७ चे स्वातंत्र्यसमर' हे स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी लिहिलेले पुस्तक मिळवा आणि वाचा.

Answer 1

भारतीय स्वातंत्र्ययुद्ध हे पुस्तक १८५७ च्या उठावाला ब्रिटीश सत्तेविरुद्ध एक राष्ट्र म्हणून भारताचा एकसंघ आणि राष्ट्रीय बंड म्हणून स्पष्ट करणारे आहे, त्या वेळी ते अतिशय चिथावणीखोर मानले जात होते आणि प्रकाशित होण्यापूर्वीच ब्रिटिश भारतात मराठी आवृत्तीवर बंदी घालण्यात आली होती. हे पुस्तक विनायक दामोदर सावरकर यांनी लिहिलेल्या १८५७ च्या उठावाचा भारतीय राष्ट्रवादी इतिहास आहे. हे पुस्तक पहिल्यांदा १९०९ मध्ये प्रकाशित झाले. सावरकरांच्या लंडनमधील वास्तव्यादरम्यान इंडिया हाऊसमध्ये प्रकाशित झाले. हे पुस्तक फ्रेंच राज्यक्रांती आणि अमेरिकन राज्यक्रांतीच्या इतिहासांनी प्रभावित होते आणि त्यामुळे भारतीय चळवळ ब्रिटनमधील सार्वजनिक हिताकडे तसेच भारतातील राष्ट्रवादी क्रांतीला चालना देण्यासाठी आली.

हे पुस्तक मूळतः मराठीत लिहिले गेले होते. १८५७ च्या भारतीय उठावाच्या ५० व्या वर्धापन दिनानिमित्त ब्रिटनमध्ये आयोजित केलेल्या उत्सवांना प्रतिसाद म्हणून सावरकरांनी इंडिया ऑफिस आर्काइव्हजमधील नोंदींसह लिहिले होते. संपूर्ण कार्याला ब्रिटनमधील भारतीय राष्ट्रवादींचा पाठिंबा मिळाला, ज्यात मॅडम कामा, व्ही.व्ही.एस. अय्यर आणि एम.पी.टी. यांचा समावेश होता. आचार्य, तसेच इंडिया हाऊसला उघडपणे पाठिंबा किंवा सहानुभूती न दाखवण्याचे धाडस करणारे भारतीय विद्यार्थी.

भारतीय विद्यार्थ्यांना ते वाचू नये म्हणून ब्रिटिश लायब्ररीच्या यादीतून ते वगळण्यात आले. भारतात, हे पुस्तक नंतर अनेक वर्षे वगळण्यात आले.

1. पुस्तकाचे ठळक मुद्दे असे आहेत:
   1. भारतीय इतिहास आणि राष्ट्रवादी लेखनातील हे एक शक्तिशाली काम आहे आणि पुरुष हिंदू धर्माच्या कल्पना विकसित करण्यात आणि त्यांची रूपरेषा तयार करण्यात सावरकरांच्या सर्वात प्रभावशाली कामांपैकी एक आहे.
   2. काही आधुनिक इतिहासकार सावरकरांसारखेच निष्कर्ष काढतात; तर काहींनी सावरकरांच्या विद्रोहाच्या राष्ट्रीय आणि संयुक्त स्वरूपावरील त्यांच्या पुस्तकातील निष्कर्षांशी असहमत होते. (आर.सी. मजुमदार सारखे इतिहासकार) स्वतः एक अग्रगण्य क्रांतिकारक असल्याने, १८५७ च्या नेत्यांच्या ज्वलंत उत्साहाने, शौर्य, धैर्याने, दुःखाने आणि दुःखद नशिबाने ते आकर्षित झाले आणि प्रेरित झाले.
2. पुस्तकाचा आशय:
   1. ब्रिटिश तसेच भारतीय इतिहासकारांनी १८५७ च्या उदयाचे वर्णन 'सिपाही विद्रोह' किंवा त्याच्या उत्कृष्टतेनुसार 'द इंडियन विद्रोह' म्हणून केले आहे आणि त्याला परवानगी दिली आहे. दुसरीकडे, भारतीय क्रांती ही आहे आणि राष्ट्रीय विचारसरणीचे नेते आणि विचारवंतांनी ती भारतातील ब्रिटिश सत्तेचा नाश करण्याच्या उद्देशाने जाणीवपूर्वक आणि संघटित राजकीय आणि लष्करी उठाव मानली आहे.
   2. सावरकरांनी या घटनेचा पुनर्विचार केला आणि त्यावेळी उपलब्ध असलेल्या सर्व साहित्याच्या मदतीने ती पूर्णपणे सांगितली. त्यांनी इंडिया ऑफिस लायब्ररीमध्ये त्या काळाचा अभ्यास करण्यात दिवस आणि महिने घालवले. सावरकरांनी १८५७ च्या घटनांकडे भारतीय दृष्टिकोनातून पाहण्याचा प्रयत्न केला.
   3. सावरकरांच्या मते, भारतात ख्रिश्चन धर्माचा प्रसार करण्याच्या या मोहिमेत शिपाही हे प्रमुख लक्ष्य होते. त्यांच्या मते, “जर एखाद्या शिपायाने ख्रिश्चन धर्म स्वीकारला तर त्याचे कौतुक मोठ्याने केले जात असे आणि त्याला सन्मानाने वागवले जात असे आणि इतर शिपायांच्या श्रेष्ठ गुणवत्तेच्या तुलनेत या शिपायाला पदोन्नती दिली जात असे आणि त्याचा पगार वाढवला जात असे!”
   4. सावरकरांनी भारतातील आधुनिक राजकीय विचारांचा अर्थ लावला. पुस्तकात स्पष्ट केले आहे की सावरकरांनी क्रांतिकारकांना ओळखण्यासाठी निकष स्थापित केले होते, परंतु त्यांनी असाही युक्तिवाद केला की क्रांतिकारकांच्या जीवनकथांचा अभ्यास केल्याने भारतीयांना भविष्यातील क्रांती घडवण्यास प्रोत्साहन मिळेल.
   5. इतिहासाचे वाचन परिवर्तनकारी होते आणि पूर्वीच्या काळातील क्रांतिकारकांचे योगदान वाचकांना नवीन क्रांतिकारकांमध्ये रूपांतरित होण्यासाठी प्रभावी प्रतिसाद निर्माण करण्यासाठी होते.
   6. विसाव्या शतकाच्या सुरुवातीच्या दशकात सावरकरांचे विचार आणि व्याख्या भारतात क्रांतिकारी विचार निर्माण करत होत्या.
3. पुस्तकाबद्दल तथ्ये:
   1. हे पुस्तक भारतात प्रकाशित करणे अशक्य होते; हस्तलिखित सावरकरांना परत करण्यात आले.
   2. सावरकरांनी हे पुस्तक मूळ मराठीत लिहिले आणि १९०८ मध्ये ते पूर्ण केले. पुस्तकाचे मराठी नाव "चे स्वातंत्र्यसमर" होते.
   3. जर्मनीमध्ये हे पुस्तक प्रकाशित करण्याचे प्रयत्नही अयशस्वी झाले.
   4. इंडिया हाऊसमध्ये राहणाऱ्या काही भारतीय विद्यार्थ्यांनी या पुस्तकाचे इंग्रजीत भाषांतर केले. अखेर, हे पुस्तक १९०९ मध्ये हॉलंडमध्ये "द इंडियन वॉर ऑफ इंडिपेंडन्स -१८५७" या शीर्षकाखाली प्रकाशित झाले.
   5. दुसरे महायुद्ध संपल्यानंतर भारतात एक आवृत्ती गुप्तपणे उपलब्ध होती. हे अद्वितीय मराठी हस्तलिखित पॅरिसमधील मॅडम कामा यांच्या सुरक्षित ताब्यात ठेवण्यात आले होते.
   6. पहिल्या महायुद्धात पॅरिसमध्ये अशांतता असताना अभिनव भारतचे डॉ. कौटिन्हो यांना हे दस्तऐवज देण्यात आले. डॉ. कौटिन्हो यांनी जवळजवळ ४० वर्षे ते पवित्र धर्मग्रंथ म्हणून जतन केले.
   7. भारत स्वतंत्र झाल्यानंतर त्यांनी ते सावरकरांना परत केले.

सावरकर हे भारतीय स्वातंत्र्यासाठीच्या त्यांच्या सक्रियतेसाठी ओळखले जातात. भारताच्या (भारताच्या) आत्म्या म्हणून सामूहिक "हिंदू" ओळख निर्माण करण्यासाठी सावरकरांनी हिंदुत्व (हिंदूत्व) हा शब्द वापरला. महात्मा गांधींच्या हत्येप्रकरणी सावरकरांवर आरोपपत्र दाखल करण्यात आले होते परंतु नंतर त्यांना निर्दोष मुक्त करण्यात आले, कारण त्यांच्या सहभागाचा कोणताही पुरावा देण्यात आला नव्हता. यामुळे सावरकर शूर असल्याची मिथक पुढे चालू ठेवण्यास मदत झाली आहे.