Question

खालील उताऱ्याच्या आधारे सूचनेनुसार कृती करा.

(१) लेखकाने सांगितलेल्या आनंदाच्या गंमती -        (२)

(य) ______

(र) ______

(२) (य) आनंदाविषयी उताऱ्यात आलेली काव्यपंक्ती -                (१)

(र) प्रस्तुत काव्यपंक्तीविषयी लेखकाने व्यक्त केलेले मत -          (१)

आनंद सगळ्यांनाच हवा असतो... पण आपला आनंद नेमका कशात आहे, हे अनेकांना कळत नसतं. आनंद म्हणजे नेमकं काय हेही उलगडलेलं नसतं. कुठे असतो हा आनंद? कुठे नसतो हा आनंद? आनंदी आनंद गडे, जिकडे तिकडे चोहीकडे! ही फक्त कविकल्पनाच नव्हे, तेच सत्य आहे, किंबहुना शाश्वत सत्य आहे!             आनंदाची गंमत अशी आहे, की तुम्ही शोधू लागलात, की तो दडून बसतो, पकडू गेलात, की हातातून निसटतो. आनंदासाठी जितका आटापिटा कराल, तितका तो हुलकावण्या देतो. जितका सहजपणे घ्याल, तितका आनंद सहज प्राप्त होतो. आनंद असतोच. तो अनुभवता मात्र यावा लागतो.             आनंदाच्या बाबतीत कळसा काखेत असूनही आपण गावाला वळसा घालीत असतो. आनंद आपण बाहेर शोधत असतो आणि तो मात्र आत असतो. आनंद आपल्या मनातच असतो. आनंदाच्या झऱ्याचा उगम आपल्या अंतरंगातच असतो.             हे खरं आहे, की आनंद सर्वत्र असतो; पण अंतरंगात आनंद असेल, तरच तो अनुभवता येतो. आनंदाचं नातं जुळतं, ते फक्त आनंदाशी. आनंदाला आकर्षित करतो, तो फक्त आनंदच.

(३) स्वमत अभिव्यक्ती -          (४)

‘आनंदाच्या झऱ्याचा उगम आपल्या अंतरंगातच असतो’, या विधानाबाबत तुमचे मत स्पष्ट करा.

किंवा

‘आनंदाची तुमची संकल्पना’ तुमच्या शब्दांत लिहा.

Answer 1

(१) लेखकाने सांगितलेल्या आनंदाच्या गंमती - 

(य) तुम्ही शोधू लागलात, की तो दडून बसतो.

(र) पकडू गेलात, की हातातून निसटतो.

(२)

(य) आनंदी आनंद गडे, जिकडे तिकडे चोहीकडे!

(र) ही फक्त कविकल्पनाच नव्हे, तेच सत्य आहे, किंबहुना शाश्वत सत्य आहे!

(३) खऱ्या आनंदाचा, म्हणजेच शाश्वत आनंदाचा उगम हा आत्म्यातच असतो. खोटा आनंद, म्हणजे, शारीरिक किंवा मानसिक स्तरावरील क्षणभंगुर आनंद, बाह्य वस्तू, व्यक्ती किंवा घटनांमधून प्राप्त होतो. खऱ्या आनंदाचा उगम प्रेरणेने निर्माण होणारी भावना, विचार, समज, वाणी आणि कृती यात आहे. आपण आपल्या इच्छा पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करतो, पण इच्छा कधीच संपत नाहीत. एक इच्छा पूर्ण होताच दुसरी जागृत होते. आयुष्य असेच पुढे जात असते. तर, बाह्य जगाचा आनंद हा क्षणिक भ्रम आहे. या जगात सर्व काही नाशवंत आहे. एक ना एक दिवस आपण स्वतः मृत्यूला बळी पडू आणि आपल्या सर्व प्रिय वस्तू या जगात सोडून जाऊ. आता प्रश्न असा आहे की योग्य प्रकारच्या इच्छेसाठी काय आवश्यक आहे? प्रथम आपण ध्येय निवडले पाहिजे. आणि योग्य ध्येय म्हणजे भगवंताची प्राप्ती करणे, तुमचा आत्मा भगवंताशी जुळवून घेणे.

आज मानवी जीवन भूतकाळाच्या तुलनेत इतके सोपे आणि सोयीस्कर झाले आहे, आज माणूस लाईट, पंखा, एअर कंडिशन किंवा हीटरचे फक्त एक बटण दाबून आपली खोली प्रकाश, थंड किंवा गरम करू शकतो. होय, एका क्षणात हजारो मैल दूर असलेल्या देशात बसलेल्या एखाद्या विशिष्ट व्यक्तीशी मोबाईल फोनद्वारे बोलता येते आणि त्याच्या बेडरूममध्ये झोपून टीव्हीच्या माध्यमातून हजारो मैल दूर असलेल्या दुसऱ्या देशात खेळ पाहण्याचा आनंद घेता येतो, पण तुम्ही कधी विचार केला आहे का की इतकं आरामदायी आणि सोपं जीवन जगूनही, आज मानव पूर्वीपेक्षा जास्त दुःखी आणि अस्वस्थ का आहे, पूर्वीपेक्षा जास्त लोक उच्च रक्तदाब आणि तणावाने ग्रस्त का आहेत? पूर्वीपेक्षा जास्त आत्महत्या का? मोठमोठे शालेय-महाविद्यालयीन विद्यार्थीही आयुष्य का संपवत आहेत? याचा विचार केला तर लक्षात येईल की आज एखाद्या व्यक्तीच्या जीवनात सुखाचा अभाव निर्माण झाला आहे किंवा दुःख-दुःखाला जास्त महत्त्व देऊन त्याने स्वतःला कोणताही अर्थ नसलेल्या आनंदापासून वंचित ठेवले आहे. त्याचे आयुष्य उद्ध्वस्त करत आहे. त्याच्याकडे जे आहे त्याबद्दल आनंदी न राहून, त्याच्याकडे जे नाही त्याबद्दल नाखुश राहून.

किंवा

आजच्या धकाधकीच्या जीवनात प्रत्येक जण आनंदाच्या शोधात व्यस्त आहे. आनंद खरोखर असतो की ती फक्त एक संकल्पना आहे याचा विचार आपल्याला सर्वप्रथम करावा लागेल. असा विचार पुढे नेताना सुख, दुःख आणि आनंद अशा तिन्ही व्याख्या एकदम सविस्तर जाणून घ्याव्या लागतील. आपल्या जीवनाचा उत्तम अनुभव हीच आनंदी जीवनाची कसोटी आहे. आपल्या कर्मानुसार आपल्याला परिणाम मिळत असतात. जर चांगले कर्म केले तर चांगले परिणाम आणि वाईट कर्म केले तर वाईट परिणाम मिळतील. त्यामुळे अशा सुखद अथवा चांगल्या परिणामाची अनुभूती म्हणजेच आनंद म्हणता येईल. आनंद हा परिणाम स्वरूप मिळत असतो. त्यामुळे आपण कोणती कृती करून आनंद मिळेल अशी अपेक्षा करणे चुकीचे आहे. फिरणे, खेळणे, जेवणे, काम करणे, वस्तू आणि पैसे प्राप्त करणे तसेच नाती, मैत्री, प्रेम सांभाळणे अशा बाबी करण्यात मनुष्य व्यस्त असतो. या सर्वांची समज वाढत जाणे म्हणजेच जीवनात आनंद निर्माण होत असतो.

आपल्या सवयी ह्या सुखद परिणाम निर्माण करणाऱ्या असल्या पाहिजेत. एकदा सुखद परिणाम आला की तशा कृतीतून आनंद निर्माण होण्याची शक्यता जास्त असते. याउलट आपल्याला दुःखी-कष्टी बनवणाऱ्या कृती न करणे म्हणजेच आनंदाची अनुभूती सातत्याने घेत राहणे होय. आनंदी राहणे हे कोणी कोणाला शिकवू शकत नाही.

आनंद ही आंतरिक अनुभूती असते. आपल्याला जीवनात समाधानी वृत्ती आणि शांतता अनुभवात येत असेल तर आपण आनंदी आहे असे म्हणता येईल. याउलट शरीर, मन आणि भावना या स्तरांवर आपण जे सुख अनुभवत असतो ते क्षणिक असल्याने त्याला आपण आनंद म्हणू शकत नाही.