Question

खालील विधानाचा सहसंबंध स्पष्ट करा:

भारत - अलिप्ततावाद

Answer 1

1. अलिप्ततावाद चळवळीतील भारताची भूमिका:
   • अमेरिका आणि सोव्हिएत संघ (USSR) यांच्यातील शीतयुद्ध काळात तटस्थता राखण्यासाठी, भारताने १९४७ मध्ये स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर अलिप्ततावादी (Non-Alignment) धोरणा स्वीकारली.
   • जवाहरलाल नेहरू, जोसिप ब्रोज टीटो (युगोस्लाव्हिया), गमाल अब्देल नासर (इजिप्त), क्वामे नक्रुमाह (घाना) आणि सुकर्णो (इंडोनेशिया) यांच्यासह भारताने १९६१ मध्ये गुटनिरपेक्ष चळवळीच्या स्थापनेत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.
2. स्वतंत्र परराष्ट्र धोरण:
   • भारताने सोव्हिएत संघाच्या नेतृत्वाखालील वॉर्सा करार (Warsaw Pact) किंवा अमेरिकेच्या नेतृत्वाखालील NATO यासारख्या लष्करी संघटनांमध्ये सहभागी न होता आपली सार्वभौमता कायम ठेवली.
   • यामुळे भारताला दोन्ही गटांबरोबर तंत्रज्ञान आणि आर्थिक विकासाच्या दिशेने सहकार्य करण्याची संधी मिळाली.
3. शांतता आणि विकासाचा प्रसार:
   • भारताच्या अलिप्ततावाद धोरणाने आर्थिक विकास, निरस्त्रीकरण आणि शांततापूर्ण सहअस्तित्वाला प्राधान्य दिले.
   • यामुळे भारत विकसनशील देशांचा नेता म्हणून उदयास आला तसेच नवीन आंतरराष्ट्रीय आर्थिक प्रणाली (NIEO) च्या समर्थकांपैकी एक ठरला.