Maharashtra State Board 12th Standard Board Exam [इयत्ता १२ वी] Economics [अर्थशास्त्र] Syllabus - Free PDF Download
Maharashtra State Board Syllabus 2025-26 12th Standard Board Exam [इयत्ता १२ वी]: The Maharashtra State Board 12th Standard Board Exam [इयत्ता १२ वी] Economics [अर्थशास्त्र] Syllabus for the examination year 2025-26 has been released by the MSBSHSE, Maharashtra State Board. The board will hold the final examination at the end of the year following the annual assessment scheme, which has led to the release of the syllabus. The 2025-26 Maharashtra State Board 12th Standard Board Exam [इयत्ता १२ वी] Economics [अर्थशास्त्र] Board Exam will entirely be based on the most recent syllabus. Therefore, students must thoroughly understand the new Maharashtra State Board syllabus to prepare for their annual exam properly.
The detailed Maharashtra State Board 12th Standard Board Exam [इयत्ता १२ वी] Economics [अर्थशास्त्र] Syllabus for 2025-26 is below.
Academic year:
Maharashtra State Board 12th Standard Board Exam [इयत्ता १२ वी] Economics [अर्थशास्त्र] Revised Syllabus
Maharashtra State Board 12th Standard Board Exam [इयत्ता १२ वी] Economics [अर्थशास्त्र] and their Unit wise marks distribution
Maharashtra State Board 12th Standard Board Exam [इयत्ता १२ वी] Economics [अर्थशास्त्र] Course Structure 2025-26 With Marking Scheme
| # | Unit/Topic | Weightage |
|---|---|---|
| 1 | सूक्ष्म अर्थशास्त्र आणि स्थूल अर्थशास्त्राचा परिचय | |
| 2 | उपयोगिता विश्लेषण | |
| 3.1 | मागणीचे विश्लेषण | |
| 3.2 | मागणीची लवचिकता | |
| 4 | पुरवठा विश्लेषण | |
| 5 | बाजाराचे प्रकार | |
| 6 | निर्देशांक | |
| 7 | राष्ट्रीय उत्पन्न | |
| 8 | भारतातील सार्वजनिक वित्तव्यवहार | |
| 9 | भारतातील नाणेबाजार आणि भांडवलबाजार | |
| 10 | भारताचा विदेशी व्यापार | |
| Total | - |
Advertisements
Advertisements
Advertisements
Syllabus
1 सूक्ष्म अर्थशास्त्र आणि स्थूल अर्थशास्त्राचा परिचय
- सूक्ष्म अर्थशास्त्र आणि स्थूल अर्थशास्त्राचा परिचय
- सूक्ष्म अर्थशास्त्र
- अर्थ
- व्याख्या
- सूक्ष्म अर्थशास्त्राची व्याप्ती:
- वस्तूंच्या किंमत निश्चितीचे सिद्धान्त
- उत्पादन घटकांचा किंमत निश्चितीचे सिद्धान्त
- आर्थिक कल्याणाचे सिद्धान्त
- सूक्ष्म अर्थशास्त्राची वैशिष्ट्ये
- वैयक्तिक घटकांचा अभ्यास
- किंमत सिद्धान्त
- आंशिक समतोल
- विशिष्ट गृहीतकांवर आधारित
- विभाजन पद्धत
- सीमान्त तत्त्वाचा वापर
- बाजार रचनेचे विश्लेषण
- मर्यादित व्याप्ती
- सूक्ष्म अर्थशास्त्राचे महत्त्व
- किंमत निर्धारण
- मुक्त बाजार अर्थव्यवस्था
- विदेशी व्यापार
- आर्थिक प्रारूपांची निर्मिती
- व्यावसायिक निर्णय
- शासनास उपयुक्त
- कल्याणकारी अर्थशास्त्राचा आधार
- स्थूल अर्थशास्त्र
- अर्थ
- व्याख्या
- स्थूल अर्थशास्त्राची व्याप्ती:
- उत्पन्न व रोजगार सिद्धान्त
- सर्वसाधारण किंमतपातळी सिद्धान्त
- आर्थिक वृद्धी व विकासाचे सिद्धान्त
- विभाजनाचा समग्रलक्षी सिद्धान्त
- स्थूल अर्थशास्त्राची वैशिष्ट्ये
- समग्र घटकांचा अभ्यास
- उत्पन्न सिद्धान्त
- सर्वसाधारण समतोलाचे विश्लेषण
- परस्परावलंबन
- राशी पद्धत
- वृद्धीची प्रारूपे
- सर्वसाधारण किंमत पातळी
- धोरणाभिमुख
- स्थूल अर्थशास्त्राचे महत्त्व
- अर्थव्यवस्थेची कार्यपद्धती
- आर्थिक चढउतार
- राष्ट्रीय उत्पन्न
- आर्थिक विकास
- अर्थव्यवस्थेची कामगिरी
- स्थूल आर्थिक चलांचा अभ्यास
- सामान्य रोजगार पातळी
2 उपयोगिता विश्लेषण
- उपयोगिता विश्लेषण
- उपयोगिता
- उपयोगितेची वैशिष्ट्ये:
- सापेक्ष संकल्पना
- व्यक्तिनिष्ठ संकल्पना
- नैतिकदृष्ट्या तटस्थ
- उपयोगिता व उपयुक्तता यांत फरक
- उपयोगिता व आनंद यांत फरक
- उपयोगिता व समाधान यांतील फरक
- उपयोगितेचे केवळ तात्विक मापन शक्य
- उपयोगिता बहुपर्यायी आहे
- उपयोगिता गरजेच्या तीव्रतेवर अवलंबून असते
- उपयोगिता मागणीचा आधार
- उपयोगितेचे प्रकार:
- रूप उपयोगिता
- स्थल उपयोगिता
- सेवा उपयोगिता
- ज्ञान उपयोगिता
- स्वामित्व उपयोगिता
- काल उपयोगिता
- उपयोगितेच्या संकल्पना
- एकूण उपयोगिता
- सीमान्त उपयोगिता
- एकूण उपयोगिता व सीमान्त उपयोगिता यांतील संबंध
- घटत्या सीमान्त उपयोगितेची सिद्धांत
- सिद्धांताचे विधान
- गृहितके
- आकृतीचे स्पष्टीकरण
- सिद्धांताचे अपवाद
- सिद्धांतावरील टीका
- सीमान्त उपयोगिता व किंमत यांतील संबंध
3.1 मागणीचे विश्लेषण
- मागणीचे विश्लेषण
- मागणीची संकल्पना
- मागणीची व्याख्या
- मागणी पत्रक
- वैचाक्तिक मागणी पत्रक
- वैचाक्तिक मागणी वक्र
- बाजार मागणी पत्रक
- बाजार मागणी वक्र
- मागणी वक्र डावीकडून उजवीकडे वरून खाली येण्याची कारणे
- मागणीचे प्रकार
- प्रत्यक्ष मागणी
- अप्रत्यक्ष मागणी
- पूरक मागणी
- संमिश्र मागणी
- स्पर्धात्मक मागणी
- मागणी निर्धारित करणारे घटक
- किंमत
- उत्पन्न
- पर्यायी वस्तूच्या किंमती
- पूरक वस्तूच्या किंमती
- वस्तूचे स्वरूप
- लोकसंख्येचे आकारमान
- भविष्यकालीन किंमतीचा अंदाज
- जाहिरात
- आवडीनिवडी, सवयी व फॅशन्स
- कररचना
- इतर घटक
- मागणीचा नियम
- सिद्धांताचे विधान
- गृहितके
- मागणीच्या नियमचे अपवाद
- मागणीतील विचलन
- मागणीतील बदल
3.2 मागणीची लवचिकता
- मागणीची लवचिकता
- परिचय
- मागणीच्या लवचिकतेची संकल्पना
- मागणीची लवचिकतेचे प्रकार
- उत्पन्न लवचिकता
- छेदक लवचिकता
- किंमत लवचिकता
- मागणीच्या किंमत लवचिकतेचे प्रकार
- अनंत/ संपूर्ण लवचीक मागणी (Ed = ∞)
- संपूर्ण अलवचीक मागणी (Ed = 0)
- एकक लवचीक मागणी (Ed = 1)
- जास्त लवचीक मागणी (Ed > 1)
- कमी लवचीक मागणी (Ed < 1)
- मागणीच्या किंमत लवचिकता मोजमापाच्या पद्धती
- गुणोत्तर/ शेकडेवारी पद्धत
- एकूण खर्च पद्धत
- बिंदू पद्धत/ भूमिती पद्धत
- मागणीची लवचिकता निर्धारित करणारे घटक
- वस्तूचे स्वरूप
- पर्यायी वस्तूंची उपलब्धता
- वस्तूचे अनेक उपयोग
- व्यसनाच्या वस्तू
- पूरक वस्तू
- उपभोक्त्यांचे उत्पन्न
- गरजेची तीव्रता
- कालावधी
- मागणीच्या लवचिकतेचे महत्त्व
- उत्पादकासाठी महत्वपूर्ण
- शासनासाठी महत्वपूर्ण
- उत्पादन घटकांचे मोबदले ठरविताना महत्वपूर्ण
- विदेशी व्यापारासाठी महत्वपूर्ण
- सार्वजनिक सुविधा
- उत्पन्नातील खर्चाचे प्रमाण
4 पुरवठा विश्लेषण
- पुरवठा विश्लेषण
- एकूण उपादन
- साठा
- पुरवठा
- पुरवठा
- पुरवठ्याची व्याख्या
- पुरवठा पत्रक
- वैयक्तिक पुरवठा वक्र
- बाजार पुरवठा वक्र
- पुरवठा निर्धारक घटक
- वस्तूची किंमत
- तंत्रज्ञानाची स्थितीत
- उत्पादन खर्च
- पायाभूत सुविधा
- सरकारची धोरणे
- नैसर्गिक परिस्थिती
- भविष्यकालीन किंमतीचा अंदाज
- इतर घटक
- पुरवठ्याचा नियम
- परिचय
- नियम
- गृहितके
- पुरवठा नियमाचे अपवाद
- श्रमाचा पुरवठा
- कृषी उत्पादने
- रोख रक्कमेची तीव्र गरज
- नाशवंत वस्तू
- दुर्मिळ वस्तू
- पुरवठ्यातील विचलन
- पुरवठ्याचा विस्तार
- पुरवठ्याचा संकोच
- पुरवठ्यातील बदल
- पुरवठ्यातील वाढ/ वृद्धी
- पुरवठ्यातील घट
- खर्च
- एकूण खर्च
- सरासरी खर्च
- सीमान्त खर्च
- प्राप्ती
- एकूण प्राप्ती
- सरासरी प्राप्ती
- सीमान्त प्राप्ती
5 बाजाराचे प्रकार
- बाजार
- परिचय
- व्याख्या
- बाजाराचे वर्गीकरण
- स्थळानुसार
- काळानुसार
- स्पर्धेनुसार
- पूर्ण स्पर्धा
- अपूर्ण स्पर्धा - मक्तेदारी स्पर्धा
- अल्पाधिकार
- मक्तेदारीयुक्त स्पर्धा
- पूर्ण स्पर्धा
- अर्थ
- व्याख्या
- पूर्ण स्पर्धेची वैशिष्ट्ये
- असंख्य विक्रेते व असंख्य ग्राहक
- एकजिनसी वस्तू
- मुक्त प्रवेश आणि निर्गमन
- एकच किंमत
- बाजाराचे संपूर्ण ज्ञान
- उत्पादन घटकाची पूर्ण गतिशीलता
- वाहतूक खर्चाचा अभाव
- सरकारी हस्तक्षेप नाही.
- पूर्ण स्पर्धेतील किंमत निश्चिती
- मक्तेदारी स्पर्धा
- मक्तेदारी
- मक्तेदारीची वैशिष्ट्ये:
- एकच विक्रेता
- पर्यायी वस्तूंचा अभाव
- प्रवेशावर निर्बंध
- बाजार पुरवठ्यावर पूर्ण नियंत्रण
- किंमतकर्ता
- मूल्यभेद
- उद्योगसंस्था हाच उद्योग
- मक्तेदारीचे प्रकार:
- खाजगी मक्तेदारी
- सार्वजनिक मक्तेदारी
- कायदेशीर मक्तेदारी
- नैसर्गिक मक्तेदारी
- साधी मक्तेदारी
- मूल्यभेदात्मक मक्तेदारी
- ऐेच्छिक मक्तेदारी
- अल्पाधिकार
- काही विक्रेते
- परस्परावलंबन
- जाहिरात
- प्रवेशावर निर्बंध
- समानतेचा अभाव
- अनिश्चितता
- मक्तेदारीयुक्त स्पर्धा
- अर्थ
- व्याख्या
- मक्तेदारीयुक्त स्पर्धेची वैशिष्ट्ये:
- अनेक विक्रेते
- असंख्य ग्राहक
- वस्तुभेद
- मुक्त प्रवेश व निर्गमन
- विक्री खर्च
- जवळचे पर्याय
- गटसंकल्पना
6 निर्देशांक
- निर्देशांक
- अर्थ
- व्याख्या
- निर्देशांकाची वैशिष्ट्ये
- निर्देशांकाचे प्रकार
- किंमत निर्देशांक
- संख्यात्मक निर्देशांक
- मूल्य निर्देशांक
- विशिष्ट हेतू निर्देशांक
- निर्देशांकाचे अर्थशास्त्रातील महत्त्व
- योग्य धोरण ठरवणे.
- कल आणि प्रवृत्तीचा अभ्यास
- भविष्यातील आर्थिक घडामोडींचा अंदाज
- चलनवाढीचे मोजमाप
- आर्थिक माहिती वास्तव स्वरूपात सादर करण्यास मदत
- निर्देशांकाची रचना
- निर्देशांकाची रचना:
- किंमत निर्देशांकाचा हेतू
- मूळ वर्षाची निवड
- वस्तूची निवड
- वस्तूंच्या किमतीची निवड
- योग्य सरासरीची निवड
- योग्य भाराची निवड करणे
- योग्य सूत्रांची निवड
- निर्देशांक रचनेच्या पद्धती:
- साधा निर्देशांक
- किंमत निर्देशांक
- संख्यात्मक निर्देशांक
- मूल्य निर्देशांक - भारान्वित निर्देशांक
- लासपेअर किंमत निर्देशांक
- पाश्चेचा किंमत निर्देशांक
- निर्देशांकाच्या मर्यादा
- नमुन्यावर आधारित
- आकडेवारींवर आधारित
- निर्देशांकाचा चुकीचा उद्देश
- सूत्राची उणीव
- अर्थव्यवस्थेतील बद्दल
- गुणवत्तेत बद्दल
- बैजिक भार
- मर्यादित व्याप्ती
7 राष्ट्रीय उत्पन्न
- राष्ट्रीय उत्पन्न
- अर्थ
- व्याख्या
- राष्ट्रीय उत्पन्न समिती
- राष्ट्रीय उत्पन्नाची वैशिष्ट्ये
- स्थूल आर्थिक संकल्पना
- राष्ट्रीय उत्पन्नात अंतिम वस्तू व सेवांचे मूल्य
- निव्वळ समग्र मूल्य
- विदेशी निव्वळ उत्पन्न
- आर्थिक वर्ष
- प्रवाही संकल्पना
- पैशांत व्यक्त केलेले मूल्य
- राष्ट्रीय उत्पन्नाचा चक्रीय प्रवाह
- राष्ट्रीय उत्पन्नाचा चक्रीय प्रवाह
- राष्ट्रीय उत्पन्नाचे चक्रीय प्रवाहाचे द्विक्षेत्र प्रतिमान
- राष्ट्रीय उत्पन्नाच्या संकल्पना
- स्थूल देशांतर्गत उत्पादन (GDP)
- निव्वळ देशांतर्गत उत्पादन (NDP)
- एकूण राष्ट्रीय उत्पादन (GNP)
- निव्वळ राष्ट्रीय उत्पादन (NNP)
- राष्ट्रीय उत्पन्न मोजण्याच्या पद्धती
- उत्पादन पद्धती
- उत्पन्न पद्धती
- खर्च पद्धती
- राष्ट्रीय उत्पन्न गणनेतील अडचणी
- तात्विक अडचणी
- व्यावहारिक अडचणी
- राष्ट्रीय उत्पन्नाचे महत्व
- अर्थव्यवस्थेला उपयुक्त
- राष्ट्रीय धोरणे
- आर्थिक नियोजन
- आर्थिक संशोधन
- राहणीमानाची तुलना
- उत्पन्नाचे वितरण
8 भारतातील सार्वजनिक वित्तव्यवहार
- सार्वजनिक वित्त व्यवहार
- प्रस्तावना
- अर्थ व स्वरूप
- व्यवहार व्याख्या
- सार्वजनिक वित्त व्यवहार व खाजगी वित्त व्यवहार यांतील फरक.
- सार्वजनिक वित्त संरचना
- सार्वजनिक खर्च
- सार्वजनिक खर्च
- सार्वजनिक खर्चांचे वर्गीकरण:
- महसुली खर्च
- भांडवली खर्च
- विकासात्मक खर्च
- विकासेतर खर्च
- शासनाच्या सार्वजनिक खर्चात वाढ होण्याची कारणे:
- शासनाच्या कार्यात वाढ
- लोकसंख्येची वेगाने होणारी वाढ
- वाढते शहरीकरण
- सरंक्षण खर्चात वाढ
- लोकशाही शासन पद्धतीचा प्रसार
- भाववाढ
- औद्योगिक विकास
- आपत्ती व्यवस्थापन
- सार्वजनिक उत्पन्न
- सार्वजनिक उत्पन्नाचे स्रोत
- कर उत्पन्न
- कराचे प्रकार: प्रत्यक्ष कर, अप्रत्यक्ष कर - करेतर उत्पन्न
- सार्वजनिक कर्ज
- सार्वजनिक कर्जांचे प्रकार
- अंतर्गत कर्ज
- बाह्य कर्ज
- राज्य वित्तीय धोरण
- वित्तीय प्रशासन
- सार्वजनिक खर्च
- शासकीय अंदाजपत्रक
- महसुली व भांडवली अंदाजपत्रक
- अंदाजपत्रकाचे प्रकार
1) समतोल अंदाजपत्रक
2) शिलकीचे अंदाजपत्रक
3) तुटीचे अंदाजपत्रक - अंदाजपत्रकाचे महत्व
9 भारतातील नाणेबाजार आणि भांडवलबाजार
- वित्तीय बाजारपेठ
- प्रस्तावना
- भारतातील नाणे बाजार
- भारतातील नाणे बाजाराची भूमिका
- भारतीय नाणे बाजाराच्या समस्या
- नाणे बाजारातील सुधारणा
- भारतातील नाणे बाजाराची संरचना
- संघटित क्षेत्र
- असंघटित क्षेत्र
- भारतातील भांडवली बाजार
- भारतातील भांडवल बाजाराची संकल्पना
- भारतातील भांडवल बाजाराची भुमिका
- भांडवल बाजारातील समस्या
- भारतातील भांडवल बाजारातील सुधारणा
10 भारताचा विदेशी व्यापार
- अंतर्गत व्यापार
- अर्थ
- व्याख्या
- विदेशी व्यापार
- विदेशी व्यापाराचे प्रकार
- आयात व्यापार
- निर्यात व्यापार
- पुनर्निर्यात व्यापार
- विदेशी व्यापाराची भूमिका
- भारताच्या विदेशी व्यापाराची रचना व दिशा
- भारताच्या विदेशी व्यापाराचा कल (2001 पासून)
- व्यापारतोल
