Advertisements
Advertisements
प्रश्न
संविधान सभेसाठी विविध समित्यांची स्थापना झाली. त्यांच्याविषयी माहिती मिळवा व समित्यांच्या नावांचा तक्ता तयार करा आणि नावांसह चित्रांचा संग्रह करा.
उत्तर
संविधान सभेने संविधान बनवण्याच्या वेगवेगळ्या कामांसाठी एकूण २२ समित्या नेमल्या होत्या. त्यापैकी फक्त ८ सर्वात महत्त्वाच्या समित्या होत्या, तर उर्वरित लहान आणि सहाय्यक समित्या होत्या. १० समित्यांनी प्रक्रियात्मक बाबी हाताळल्या. १२ समित्यांनी मूलभूत बाबी हाताळल्या. संविधान तयार करण्याची महत्त्वाची जबाबदारी असल्याने, मसुदा समिती भारतीय राजकारणाच्या इतिहासात निःसंशयपणे खूप प्रमुख आहे.
मसुदा समिती ही संविधान सभेच्या आठ सर्वात महत्त्वाच्या समित्यांपैकी एक होती. २९ ऑगस्ट १९४७ रोजी संविधान सभेने तिची स्थापना केली. ३० ऑगस्ट १९४७ रोजी मसुदा समितीच्या पहिल्या बैठकीत, समितीचे अध्यक्ष डॉ. बी.आर. आंबेडकर यांची निवड करण्यात आली.
संविधान सभेच्या इतर समित्यांनी सादर केलेल्या अहवालांच्या आधारे भारतासाठी नवीन संविधान तयार करण्याची जबाबदारी तिच्यावर सोपवण्यात आली होती, त्यामुळे ही सर्वात महत्त्वाची समिती होती.
मसुदा समितीने २१ फेब्रुवारी १९४८ रोजी भावी संविधानाचा पहिला मसुदा प्रकाशित केला. त्यानंतर सुमारे आठ महिने भारतीय नागरिकांनी त्याची छाननी केली. नागरिकांनी आणखी सुधारणा देखील सुचवल्या.
जनतेकडून आलेल्या प्रतिक्रिया ऐकल्यानंतर, आवश्यक त्या सुधारणा करण्यात आल्या आणि ऑक्टोबर १९४८ मध्ये संविधानाचा पुढील मसुदा प्रकाशित करण्यात आला.
१९४७ मध्ये स्थापन झाल्यापासून, मसुदा समितीला भारताचे संपूर्ण संविधान तयार करण्यासाठी २ वर्षे, ११ महिने आणि १७ दिवस लागले.
संविधान सभेने १६५ दिवसांत एकूण ११ सत्रे घेतली. त्यापैकी ११४ दिवस मसुदा समिती आणि संविधानाच्या मसुद्यावर चर्चा करण्यासाठी घालवले गेले.
प्रमुख समित्या:
| अ. क्र. | समितीचे नाव | अध्यक्ष | चित्र | |
| १. | मसुदा समिती | डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर |  |
|
| २. | केंद्रीय ऊर्जा समिती | पंडित जवाहरलाल नेहरू |  |
|
| ३. | केंद्रीय घटना समिती | पंडित जवाहरलाल नेहरू | |
|
| ४. | प्रांतीय घटना समिती | सरदार वल्लभभाई पटेल |  |
|
| ५. | मुलभूत हक्क, अल्पसंख्यांक आणि आदिवासी आणि अपवर्जित क्षेत्रांची सल्लागार समिती | सरदार वल्लभभाई पटेल | |
|
| १. | मूलभूत अधिकार उपसमिती | जे.बी कृपलानी |  |
|
| २. | अल्पसंख्याकांची उपसमिती | हरेंद्र कुमार मुखर्जी |  |
|
| ३. | उत्तर-पूर्व सीमांत आदिवासी क्षेत्र आणि आसाम वगळलेले आणि अंशतः वगळलेले उप-समिती | गोपीनाथ बोर्दोलोई |  |
|
| ४. | वगळलेले आणि अंशतः वगळलेले क्षेत्र (आसामच्या व्यतिरिक्त) उपसमिती | ए.व्ही. ठक्कर |  |
|
| ६. | प्रक्रिया समितीचे नियम | राजेंद्र प्रसाद |  |
|
| ७. | राज्ये समिती (राज्यांशी वाटाघाटी करण्यासाठी समिती) | पंडित जवाहरलाल नेहरू | |
|
| ८. | सुकाणू समिती | राजेंद्र प्रसाद | |
|
| ९. | राष्ट्रीय ध्वज तदर्थ समिती | राजेंद्र प्रसाद | |
|
| १०. | संघटनेच्या कार्य समितीची बैठक | गणेश वासुदेव मावळणकर |  |
|
| ११. | सभा समिती | बी.पी. सीताराममय |  |
|
| १२. | भाषा समिती | मोटुरी सत्यनारायण |  |
|
| १३. | व्यवसाय समितीचा आदेश | के.एम. मुन्शी |  |
|
