Question

पुढील प्रश्‍नाचे सविस्तर उत्तर लिहा.

भारत सरकारचे आरोग्य विषयक धोरण स्पष्ट करा.

Answer 1

भारत सरकारने सर्व नागरिकांना उत्तम आरोग्य सुविधा, रोगप्रतिबंध आणि सार्वजनिक आरोग्य सुधारण्यासाठी विविध धोरणे आणि कार्यक्रम राबवले आहेत. आरोग्य धोरणाचा मुख्य उद्देश स्वस्त, सुलभ आणि गुणवत्तापूर्ण आरोग्य सेवा उपलब्ध करणे हा आहे.

1. राष्ट्रीय आरोग्य धोरण: ग्रामीण आरोग्य विकास (NRHM) आणि शहरी आरोग्य विकास (NUHM) चा समावेश असून, परवडणाऱ्या आरोग्य सेवांसाठी हे महत्त्वाचे उपक्रम आहेत.
2. आयुष्मान भारत योजना (2018): आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांना मोफत आरोग्य विमा प्रदान करणारी योजना. 
3. लसीकरण आणि रोग नियंत्रण: लसीकरण कार्यक्रम आणि पोलिओ आणि क्षयरोग यांसारख्या रोगांच्या निर्मूलनावर लक्ष केंद्रित करते.
4. आयुर्वेद आणि पारंपरिक औषधांना प्रोत्साहन: आयुष (आयुर्वेद, योग, युनानी, सिद्ध, आणि होमिओपॅथी) चा प्रचार करून समग्र आरोग्यसेवेला चालना.
5. सार्वजनिक आरोग्य पायाभूत सुविधा: रुग्णालये, प्राथमिक आरोग्य केंद्रे आणि वैद्यकीय संशोधन संस्था विकसित करणे.
6. आरोग्य जनजागृती आणि पोषण कार्यक्रम: पोषण अभियान आणि मिड-डे मील योजना यांसारख्या उपक्रमांद्वारे पोषण आणि एकूणच आरोग्य सुधारण्याचा प्रयत्न.

यामुळे भारत सरकार सर्वसमावेशक, सहज उपलब्ध आणि परवडणाऱ्या आरोग्यसेवा प्रदान करण्याच्या दिशेने कार्यरत आहे.

Answer 2

भारत सरकारने सर्व नागरिकांना उत्तम आरोग्य सुविधा, रोगप्रतिबंध आणि सार्वजनिक आरोग्य सुधारण्यासाठी विविध धोरणे आणि कार्यक्रम राबवले आहेत. आरोग्य धोरणाचा मुख्य उद्देश स्वस्त, सुलभ आणि गुणवत्तापूर्ण आरोग्य सेवा उपलब्ध करणे हा आहे.

1. राष्ट्रीय आरोग्य धोरण: 
   • पहिले राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (1983) - सार्वत्रिक आरोग्यसेवा पुरवण्याचे उद्दिष्ट ठेवले होते.
   • नवीन राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (2017) – परवडणाऱ्या आणि दर्जेदार आरोग्यसेवेवर भर, माता आणि बालमृत्यू दर कमी करणे, आरोग्य सेवा पायाभूत सुविधांचा विकास करणे.
2. आयुष्मान भारत योजना (2018): 
   • जगातील सर्वात मोठ्या आरोग्यसेवा योजनांपैकी एक
   • दर वर्षी ₹5 लाखांचे मोफत आरोग्य विमा संरक्षण आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल कुटुंबांना दिले जाते.
   • "आरोग्य आणि तंदुरुस्ती केंद्रे" प्राथमिक आरोग्यसेवा पुरवतात.
3. लसीकरण आणि रोग नियंत्रण:
   • मिशन इंद्रधनुष – प्रतिबंधात्मक रोगांपासून मुलांचे लसीकरण करण्यासाठी सरकारचा महत्त्वपूर्ण उपक्रम
   • मलेरिया, क्षय आणि पोलिओच्या नियंत्रणासाठी व्यापक मोहीम राबवण्यात येतात.
4. ग्रामीण आणि शहरी आरोग्य विकास:
   • राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (NRHM) आणि राष्ट्रीय शहरी आरोग्य अभियान (NUHM) – गावांमध्ये आणि शहरी भागांमध्ये आरोग्य सेवा सुधारण्यासाठी सुरू करण्यात आले. रुग्णालये, वैद्यकीय कर्मचारी आणि आरोग्य सेवा सुविधा उपलब्ध करून देणे यावर भर.
5. पारंपरिक औषध आणि AYUSH:
   • आयुर्वेद, योग, युनानी, सिद्ध आणि होमिओपॅथी (AYUSH) यांना प्रोत्साहन दिले जाते.
   • भारतात विविध ठिकाणी AYUSH रुग्णालये आणि संशोधन केंद्रे स्थापन करण्यात आली आहेत.

या सर्व योजनांमुळे भारतात आरोग्यसेवा अधिक व्यापक, स्वस्त आणि सर्वसमावेशक बनत आहे.