Question

भारत व ब्राझीलच्या प्राकृतिक रचनेतील फरक सांगा.

फरक स्पष्ट करा.

भारत प्राकृतिक रचना व ब्रझील प्राकृतिक रचना

Answer 1

1. भारताच्या प्राकृतिक रचनेचे प्रामुख्याने हिमालय, उत्तर भारतीय मैदान, द्वीपकल्प, किनारपट्टीचा प्रदेश आणि द्वीपसमूह हे पाच विभाग केले जातात. याउलट, ब्राझीलच्या प्राकृतिक रचनेचे उच्चभूमी, अजस्र कडा, किनारी प्रदेश, मैदानी प्रदेश आणि द्वीपसमूह पाच प्राकृतिक विभाग केले जातात.
2. भारतात विविध भागांत उंच पर्वत आढळतात. याउलट, ब्राझीलमध्ये उंच पर्वत आढळत नाहीत.
3. भारताच्या उत्तर भागात हिमालयाचा पर्वतीय प्रदेश आहे. भारताच्या दक्षिणेकडील द्वीपकल्पीय भागात पश्चिम घाट व पूर्व घाट हे पर्वतीय प्रदेश आहेत.
4. भारतातील पर्वतीय प्रदेशाच्या सर्वोच्च उंचीची कक्षा ७००० मीटर ते ८००० मीटर आहे. याउलट, ब्राझील देशातील उच्चभूमीच्या सर्वोच्च उंचीची कक्षा १००० मीटर ते २००० मीटर आहे.
5. भारतात उत्तर भारतीय मैदानाच्या पश्चिम भागात थरचे वाळवंट आहे. याउलट ब्राझीलमध्ये अशा स्वरूपाचा उष्ण वाळवंटी प्रदेश नाही.
6. भारताच्या उत्तर भागात विस्तीर्ण मैदाने आढळतात. याउलट ब्राझीलमध्ये अशा स्वरूपाची विस्तीर्ण मैदाने आढळत नाहीत.
7. भारतात किनारपट्टीच्या भागात विविध पश्चजलाचे प्रदेश आढळतात. असे प्रदेश ब्राझील देशात आढळत नाहीत.
8. ब्राझीलमध्ये अजस्र कडा आढळतो. ब्राझीलच्या उच्चभूमीची पूर्वेकडील बाजू या कड्यामुळे अंकित होते. याउलट, भारतात पठारांची सीमा अंकित करणारे अशा स्वरूपाचे अजस्र कडे आढळत नाहीत.

Answer 2

	भारत	ब्रझील
1. पर्वतीय प्रदेश	भारताच्या उत्तरेला सर्वाधिक उंचीचा हिमालय पर्वतरांगांचा प्रदेश असून 'के-२' हे सर्वाधिक उंचीचे शिखर (उंची ८६८१ मी) आहे. या पर्वतरांगा पश्चिमेकडून पूर्वेकडे पसरल्या आहेत. भारतीय द्वीपकल्पीय प्रदेशाच्या दोन्ही बाजूला डोंगर असून त्यांना पूर्व आणि पश्चिम घाट म्हणून ओळखले जाते.	ब्रझीलमध्ये पर्वतीय प्रदेश नाही; दक्षिण ब्रझील विस्तीर्ण अशा पठाराने व्यापला आहे; मात्र उत्तरेकडे गियाना उच्चभूमीवर ब्रझीलमधील सर्वोच्च शिखर 'पिको दी नेब्लीना' (उंची ३०१४ मी) आहे.
2. मैदानी प्रदेश	भारतात उत्तरेला हिमालयाचा पायथा ते भारतीय द्वीपकल्पापर्यंत सपाट व सुपीक प्रदेश आहे. हा प्रदेश पश्चिमेकडे राजस्थान-पंजाबपासून पूर्वेकडे आसामपर्यंत पसरलेला असून या प्रदेशाचा उतार सर्वसाधारणपणे पूर्व दिशेने आहे. सुंदरबन हा जगातील सर्वांत मोठा त्रिभुज प्रदेश गंगा नदीच्या मुखाजवळ आहे.	ब्रझीलमध्ये मैदानी प्रदेश उत्तरेकडील ॲमेझॉन खोर्याचा भाग आणि नैऋत्येकडील पॅराना, पॅराग्वे नद्यांचा भाग या दोन विभागांत दिसून येतो. ॲमेझॉन नदी खोऱ्याचा प्रदेश हा विस्तीर्ण मैदानी प्रदेश असून याचा सर्वसाधारण उतार पूर्वेकडे आहे. ॲमेझॉन खोरे ब्रझीलच्या पश्चिम भागात खूप रुंद (१३०० किमी) आहे. ॲमेझॉनच्या खोऱ्यातील वने उष्ण कटिबंधीय वर्षावने आहेत.
3. पठारी प्रदेश	उत्तर भारतीय मैदानी प्रदेशाच्या दक्षिणेकडे पसरलेला व हिंदी महासागराकडे निमुळता होत जाणारा प्रदेश भारतीय द्वीपकल्प म्हणून ओळखला जातो. यांत अनेक पठारांची शृंखला व डोंगररांगा आहेत. यांत उत्तरेकडील अरवली हा सर्वांत प्राचीन वली पर्वत आहे. या भागात सपाट मैदाने सीमांकित करणारी पठारांची शृंखला, मध्यभागातील विंध्य-सातपुडा पर्वत, तर पश्चिम घाट व पूर्व घाट असे पर्वतीय प्रदेश आहेत.	ब्रझीलमध्ये दक्षिणेकडे प्रामुख्याने विस्तीर्ण पठारी प्रदेश असून हा ब्रझीलची उच्चभूमी किंवा ढालक्षेत्र म्हणून ओळखला जातो.
4. किनारी प्रदेश	भारताच्या पश्चिम, दक्षिण व पूर्व दिशेने अनुक्रमे अरबी समुद्र, हिंदी महासागर व बंगालचा उपसागर हे विस्तीर्ण जलाशय आहेत. भारतीय किनारपट्टीचे पूर्व व पश्चिम किनारपट्टी असे दोन भाग पडतात आणि पश्चिम किनारपट्टी व पूर्व किनारपट्टी यांच्यात विषमता आढळते.	ब्रझीलला उत्तरेकडे उत्तर अटलांटिक महासागर व पूर्व व आग्नेयकडे दक्षिण अटलांटिक महासागराचा विस्तीर्ण किनारा लाभला आहे. उत्तरेकडील किनारी भाग सखल असून येथे अनेक बेटे आहेत, तर पूर्व किनारीभागात अनेक पुळणे आहेत.
5. द्वीपसमूह	अरबी समुद्रामध्ये लक्षद्वीप व बंगालच्या उपसागरामध्ये अंदमान व निकोबार हे मोठे द्वीपसमूह आहेत. लक्षद्वीप बेटे प्रवाळाची कंकणद्वीपे आहेत, तर बंगालच्या उपसागरातील अंदमान-निकोबार बेटे ही ज्वालामुखीय बेटे आहेत.	माराजॉ हे मोठे किनारी बेट ब्रझीलच्या उत्तर किनाऱ्यावर आहे.