Question

खालील फरक स्पष्ट करा.

भाग आणि कर्जरोखे

Answer 1

	मुद्दे	भाग	कर्जरोख
१.	अर्थ	भाग हा कंपनीच्या भाग भांडवलाचा एक छोटासा घटक आहे. यालाच मालकीच्या प्रतिभूती असे म्हणतात.	कर्जरोखे हे कर्जाचे प्रमाणपत्र आहे. याला कर्जाऊ प्रतिभूती असे म्हणतात.
२.	धारकाचे स्थान	भाग भांडवल हे मालकीचे भांडवल आहे. भागधारक हा कंपनीचा ‘मालक’ आहे.	कर्जरोखे हे कर्जाऊ भांडवल आहे. कर्जरोखेधारक हा कंपनीचा ‘धनको’ आहे.
३.	स्वरूप	हे कायमस्वरूपी भांडवल आहे कंपनीच्या कार्यकाळात हे ‘भाग’ परत केले जात नाहीत.	हे ‘तात्पुरत्या’ स्वरूपाचे भांडवल आहे. ठरावीक मुदतीनंतर कर्जरोखे परत केले जातात.
४.	मतदानाचे हक्क	भागधारक हे मालक असून ते मतदान करू शकतात व कंपनीच्या व्यवस्थापनात सहभागी होऊ शकतात.	कर्जरोखेधारक हे ‘धनको’ असल्यामुळे मतदान करू शकत नाहीत. त्यांना व्यवस्थापनेत सहभाग घेता येत नाही.
५.	गुंतवणुकीवरील परतावा	भागधारकांना लाभांश दिला जातो. समहक्क भागांना अस्थिर लाभांशाचा दर तर अग्रहक्क भागांना स्थिर दराने लाभांश दिला जातो.	कर्जरोखे धारकांना निश्चित दाराने व्याज दिले जाते. कंपनीने नफा मिळविला नसेल तरीही व्याज द्यावेच लागते.
६.	तारण	भाग भांडवल हे असुरक्षित भांडवल आहे. भागधारकांना तारण दिले जात नाही.	कर्जरोखे भांडवल हे कर्जाऊ भांडवल असल्यामुळे कंपनीची मालमत्ता तारण म्हणून दिलेली असते.
७.	वाटप करण्याची वेळ	भागांचे वाटप कंपनी स्थापनेच्या नंतर प्रारंभिक टप्प्यामध्ये केले जाते.	कंपनीच्या नंतरच्या टप्प्यांवर जेव्हा कंपनीकडे तारण ठेवण्यासाठी मालमत्ता असते तेव्हा यांचे वाटप करता येते.
८.	उपयुक्तता	दीर्घकालीन भांडवलासाठी ‘भाग’ हा उत्तम पर्याय आहे.	मध्यमकालीन भांडवलासाठी कर्जरोखे हा उत्तम पर्याय आहे.
९.	प्रकार	भागांचे दोन प्रकार आहेत- अ) समहक्क भाग ब) अग्रहक्क भाग	कर्जरोख्यांचे प्रकार असे आहेत- १) नोंदविलेले कर्जरोखे २) वाहक कर्जरोखे ३) तारण असलेले कर्जरोखे ४) तारण नसलेले कर्जरोखे ५) परतफेडीचे कर्जरोखे ६) न परतफेडीचे कर्जरोखे ७) परिवर्तनीय कर्जरोखे ८) अपरिवर्तनीय कर्जरोखे
१०.	कंपनी विसर्जनाचे वेळी स्थान	कंपनी विसर्जनाच्या वेळी भांडवल परतफेडीसाठी भागधारक सर्वात शेवटचे दावेदार असतात.	कर्जरोखेधारक कंपनी विसर्जनाच्या वेळी भांडवल परतफेडीसाठी भागधारकांच्या आधीचे दावेदार असतात.