Advertisements
Advertisements
Question
खालील ओळींचे रसग्रहण करा.
'अशा असंख्य ज्योतींची
तुझ्यामागून राखण;
दीनदुबळ्यांचे असें
तुला एकच औक्षण.’
Solution
'औक्षण' म्हणजे ओवाळणे. सीमेवर लढायला जाण्यासाठी सुसज्ज झालेल्या जवानाला साऱ्या देशवासियांतर्फे केले जाणारे हे एक औक्षण आहे. त्या क्षणी मनात दाटून येणाऱ्या विविध भावभावना कवयित्री इंदिरा संत यांनी या कवितेत व्यक्त केल्या आहेत.
प्रस्तुत ओळींमध्ये कवयित्रीने डोळ्यांना निरांजनाची, तर अश्रूंना निरांजनातील ज्योतीची उपमा देऊन सैनिकाच्या रक्षणासाठी देशवासियांच्या असंख्य डोळ्यांतील असंख्य ज्योती त्याचे जणू औक्षण करत आहेत, अशी कल्पना येथे केलेली आहे. येथे पराक्रमी सैनिकाला सर्वार्थाने अक्षम, असमर्थ अशा सर्वसामान्यांकडून केले जाणारे हे औक्षण आहे, अशी भावना यात व्यक्त केली आहे. द्रव्यहीन, सामर्थ्यहीन असूनही सैनिकांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करणाऱ्या सर्वसामान्यांचे नेमके या ओळींतून वर्णन केले आहे.
APPEARS IN
RELATED QUESTIONS
‘‘औक्षण’ या कवितेसंबंधी खालील मुद्द्याांना अनुसरून कृती सोडवा.
- प्रस्तुत कवितेचे कवी/कवयित्री - (०१ गुण)
- कवितेचा रचनाप्रकार - (०१ गुण)
- कवितेचा विषय - (०१ गुण)
- कवितेतून व्यक्त होणारा भाव (स्थायी भाव) - (०१ गुण)
- कवितेतून व्यक्त होणारा विचार - (०२ गुण)
- कवितेतील आवडलेली ओळ - (०२ गुण)
खालील प्रश्नाचे एका वाक्यात उत्तरे लिहा.
कष्टाचे सामर्थ्य अपुरे केव्हा वाटते?
खालील प्रश्नाचे एका वाक्यात उत्तर लिहा.
डोळे भरून पाहावे असे दृश्य कोणते?
योग्य पर्याय निवडा.
कवितेतील ‘दीनदुबळे’ म्हणजे _______
‘सैनिक सीमेवर तैनात असतो, म्हणून आपण सुरक्षित राहतो’, या विधानातील भाव स्पष्ट करा.
कवितेच्या संदर्भात ‘दीनदुबळे’ याचा कवयित्रीला अभिप्रेत असलेला अर्थ स्पष्ट करा.
खाली दिलेल्या कवितेच्या आधारे सूचनेनुसार कृती करा.
१. चौकटी पूर्ण करा. (०२)
१. मुठीमध्ये जे नाही ते - ______
२. शिरेमध्ये जे नाही ते - ______
३. जीव असा आहे - ______
४. जवानाचे पाऊल असे आहे - ______
|
नाही मुठीमधे द्रव्य नाही शिरेमध्ये रक्त, काय करावें कळेना नाही कष्टाचे सामर्थ्य; जीव ओवाळावा तरी जीव किती हा लहान; तुझ्या शौर्यगाथेपुढे त्याची केवढीशी शान; वर घोंघावे बंबारा, पुढे कल्लोळ धुराचे, धडाडत्या तोफांतून तुझें पाऊल जिद्दीचें; तुझी विजयाची दौड डोळे भरून पहावी; डोळयांतील आसवांची ज्योत ज्योत पाजळावी अशा असंख्य ज्योतींची तुझ्यामागून राखण; दीनदुबळयांचे असें तुला एकच औक्षण. |
२. प्रत्येकी एका वाक्यात उत्तरे लिहा. (०२)
- सैनिकांचे औक्षण कशाने केले जाते?
- दीनदुबळे असे कवयित्रींनी कोणाला उद्देशून संबोधले आहे?
३. प्रस्तुत कवितेतील शब्दांचे पर्यायवाची शब्द लिहा. (०२)
- डोळे
- कल्लोळ -
-
शान -
- औक्षण -
४. खालील ओळींतील तुम्हांला समजलेला विचार तुमच्या शब्दांत लिहा. (०२)
“वर घोंघावे बंबारा, पुढे कल्लोळ धुरांचे,
धडाडत्या तोफांतून, तुझे पाऊल जिद्दीचे;”
कवितेच्या आधारे सूचनेनुसार कृती करा:
(1) योग्य पर्याय निवडा. (2)
(1) सैनिकाचे औक्षण केले जाते ______.
(i) भरलेल्या अंतःकरणाने
(ii) डोळ्यांतील आसवांच्या ज्योतींनी
(iii) तबकातील निरांजनाने
(iv) भाकरीच्या तुकड्याने
(2) कवितेतील ‘दीनदुबळे’ म्हणजे ______.
(i) कष्टाचे, पैशाचे सामर्थ्य नसलेले
(ii) सैनिकाबरोबर लढणारे
(iii) शारीरिकदृष्ट्या सक्षम नसलेले
(iv) सैनिकांच्या कार्याचा अभिमान बाळगणारे देशवासीय
|
नाही मुठीमध्ये द्रव्य जीव ओवाळावा तरी वर घोंघावे बंबारा, तुझी विजयाची दौड अशा असंख्य ज्योतींची |
(2) कृती करा: (2)
- डोळे भरून पाहावे असे दृश्य -
- अपुरे वाटणारे सामर्थ्य -
(3) प्रस्तुत कवितेतील खालील शब्दांचा अर्थ लिहा: (2)
- औक्षण -
- द्रव्य -
- शौर्य -
- आसवे -
(4) काव्यसौंदर्य: (2)
‘अशा असंख्य ज्योतींची
तुझ्यामागून राखण’
या ओळीतील अर्थसौंदर्य स्पष्ट करा.
खालील कवितेसंबंधी दिलेल्या मुद्दयांच्या आधारे कृती सोडवा.
| मुद्दे | ‘औक्षण’ |
| (१) प्रस्तुत कवितेचे कवी/कवयित्री - | |
| (२) कवितेचा रचनाप्रकार - | |
| (३) कवितेचा काव्यसंग्रह - | |
| (४) कवितेचा विषय - | |
| (५) कवितेतील आवडलेली ओळ - | |
| (६) कविता आवडण्याची वा न आवडण्याची कारणे - |
खालील दिलेल्या मुद्द्यांच्या आधारे कृती सोडवा.
| मुद्दे | ‘औक्षण’ |
| (i) प्रस्तुत कवितेचे कवी/कवयित्री | |
| (ii) प्रस्तुत कवितेचा विषय | |
| (iii) प्रस्तुत ओळींचा सरळ अर्थ लिहा | ‘तुझ्या शौर्यगाथे पुढे। त्याची केवढीशी शान॥’ |
| (iv) प्रस्तुत कविता आवडण्याचे वा न आवडण्याचे कारण | |
| (v) प्रस्तुत शब्दांचा अर्थ लिहा | (i) औक्षण - |
| (ii) आसव - | |
| (iii) तोफ - | |
| (iv) दीन - |
