Advertisements
Advertisements
प्रश्न
खालील ओळींचे रसग्रहण करा.
'अशा असंख्य ज्योतींची
तुझ्यामागून राखण;
दीनदुबळ्यांचे असें
तुला एकच औक्षण.’
उत्तर
'औक्षण' म्हणजे ओवाळणे. सीमेवर लढायला जाण्यासाठी सुसज्ज झालेल्या जवानाला साऱ्या देशवासियांतर्फे केले जाणारे हे एक औक्षण आहे. त्या क्षणी मनात दाटून येणाऱ्या विविध भावभावना कवयित्री इंदिरा संत यांनी या कवितेत व्यक्त केल्या आहेत.
प्रस्तुत ओळींमध्ये कवयित्रीने डोळ्यांना निरांजनाची, तर अश्रूंना निरांजनातील ज्योतीची उपमा देऊन सैनिकाच्या रक्षणासाठी देशवासियांच्या असंख्य डोळ्यांतील असंख्य ज्योती त्याचे जणू औक्षण करत आहेत, अशी कल्पना येथे केलेली आहे. येथे पराक्रमी सैनिकाला सर्वार्थाने अक्षम, असमर्थ अशा सर्वसामान्यांकडून केले जाणारे हे औक्षण आहे, अशी भावना यात व्यक्त केली आहे. द्रव्यहीन, सामर्थ्यहीन असूनही सैनिकांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करणाऱ्या सर्वसामान्यांचे नेमके या ओळींतून वर्णन केले आहे.
APPEARS IN
संबंधित प्रश्न
‘‘औक्षण’ या कवितेसंबंधी खालील मुद्द्याांना अनुसरून कृती सोडवा.
- प्रस्तुत कवितेचे कवी/कवयित्री - (०१ गुण)
- कवितेचा रचनाप्रकार - (०१ गुण)
- कवितेचा विषय - (०१ गुण)
- कवितेतून व्यक्त होणारा भाव (स्थायी भाव) - (०१ गुण)
- कवितेतून व्यक्त होणारा विचार - (०२ गुण)
- कवितेतील आवडलेली ओळ - (०२ गुण)
खालील प्रश्नाचे एका वाक्यात उत्तरे लिहा.
सैनिकाचे पाऊल जिद्दीचे का वाटते?
योग्य पर्याय निवडा.
सैनिकाचे औक्षण केले जाते _________
योग्य पर्याय निवडा.
कवितेतील ‘दीनदुबळे’ म्हणजे _______
‘सैनिक सीमेवर तैनात असतो, म्हणून आपण सुरक्षित राहतो’, या विधानातील भाव स्पष्ट करा.
कवितेच्या संदर्भात ‘दीनदुबळे’ याचा कवयित्रीला अभिप्रेत असलेला अर्थ स्पष्ट करा.
खाली दिलेल्या मुद्द्यांच्या आधारे कृती सोडवा. गुण (०८)
|
नाही मुठीमधे द्रव्य नाही शिरेमध्ये रक्त, काय करावें कळेना नाही कष्टाचे सामर्थ्य; जीव ओवाळावा तरी जीव किती हा लहान; तुझ्या शौर्यगाथेपुढे त्याची केवढीशी शान; वर घोंघावे बंबारा, पुढे कल्लोळ धुराचे, धडाडत्या तोफांतून तुझें पाऊल जिद्दीचें; तुझी विजयाची दौड डोळे भरून पहावी; डोळयांतील आसवांची ज्योत ज्योत पाजळावी अशा असंख्य ज्योतींची तुझ्यामागून राखण; दीनदुबळयांचे असें तुला एकच औक्षण. |
मुद्दे:
१. प्रस्तुत कवितेचे कवी/ कवयित्री- (०१)
२. प्रस्तुत कवितेचा विषय- (०१)
३. कवितेतील दिलेल्या ओळीचा सरळ अर्थ लिहा. (०२)
‘जीव ओवाळावा तरी, जीव किती हा लहान
तुऱ्या शौर्यगाथे पुढे, त्याची केवढीशी शान;’
४. कवितेत आलेल्या शब्दांचे अर्थ लिहा- (०२)
१. द्रव्य २. शिर ३. रक्त ४. आसवं
५. प्रस्तुत कविता आवडण्याचे वा न आवडण्याचे कारण- (०२)
खालील कवितेसंबंधी दिलेल्या मुद्दयांच्या आधारे कृती सोडवा.
| मुद्दे | ‘औक्षण’ |
| (१) प्रस्तुत कवितेचे कवी/कवयित्री - | |
| (२) कवितेचा रचनाप्रकार - | |
| (३) कवितेचा काव्यसंग्रह - | |
| (४) कवितेचा विषय - | |
| (५) कवितेतील आवडलेली ओळ - | |
| (६) कविता आवडण्याची वा न आवडण्याची कारणे - |
खालील दिलेल्या मुद्द्यांच्या आधारे कृती सोडवा.
| मुद्दे | ‘औक्षण’ |
| (i) प्रस्तुत कवितेचे कवी/कवयित्री | |
| (ii) प्रस्तुत कवितेचा विषय | |
| (iii) प्रस्तुत ओळींचा सरळ अर्थ लिहा | ‘तुझ्या शौर्यगाथे पुढे। त्याची केवढीशी शान॥’ |
| (iv) प्रस्तुत कविता आवडण्याचे वा न आवडण्याचे कारण | |
| (v) प्रस्तुत शब्दांचा अर्थ लिहा | (i) औक्षण - |
| (ii) आसव - | |
| (iii) तोफ - | |
| (iv) दीन - |
कवितेच्या आधारे सूचनेनुसार कृती करा.
(1) चौकटी पूर्ण करा. (2)
- डोळे भरून पहावी अशी - ______
- मुठीमध्ये नसलेले - ______
|
नाही मुठीमध्ये द्रव्य काय करावें कळेना जीव ओवाळावा तरी तुझ्या शौर्यगाथेपुढे वर घोंघावे बंबारा, धडाडत्या तोफांतून तुझी विजयाची दौड डोळ्यांतील आसवांची अशा असंख्य ज्योतींची दीनदुबळ्यांचे असें |
(2) एका वाक्यात उत्तरे लिहा. (2)
- कष्टाचे सामर्थ्य अपुरे केव्हा वाटते?
- सैनिकांचे पाऊल जिद्दीचे का वाटते?
(3) प्रस्तुत कवितेतील शब्दांचा अर्थ लिहा. (2)
- द्रव्य -
- आसवे -
- औक्षण -
- कल्लोळ -
(4) ‘सैनिक सीमेवर तैनात असतो म्हणून आपण सुरक्षित राहतो’, या विधानातील भाव स्पष्ट करा. (2)
