Question

खालील प्रश्‍नाचे दिलेल्या मुद्द्याच्या आधारे सविस्तर उत्तर लिहा.

अलिप्ततावादी चळवळ स्पष्ट करा.

1. अलिप्ततावादी चळवळीचे स्वरूप
2. अलिप्ततावादी चळवळीचे निकष
3. बेलग्रेड परिषद

Answer 1

अलिप्ततावादी चळवळ थंडयुद्धाच्या काळात स्थापन झाली, जेव्हा अमेरिका आणि सोव्हिएट रशिया महासत्तेत होते. अलिप्ततावादी चळवळ देशांनी कोणत्याही प्रमुख गटासोबत संलग्न न होता आपली परराष्ट्र धोरणातील स्वायत्तता कायम ठेवली.

1. अलिप्ततावादी चळवळीचे स्वरूप:
   1. अलिप्ततावादी चळवळ शांतता, तटस्थता आणि नाटो व वॉर्सा करारासारख्या लष्करी संघटनांपासून स्वातंत्र्यावर आधारित होती.
   2. ही चळवळ सार्वभौमत्व, आर्थिक विकास आणि शांततापूर्ण सहअस्तित्वावर केंद्रित होती.
2. अलिप्ततावादी चळवळीचे निकष:
   १९६१ सालच्या बेलग्रेड परिषदेत पुढीलनिकषांना मान्यता मिळाली.
   1. असा देश ज्याने वेगळ्या राजकीय व सामाजिक यंत्रणेसह राज्याच्या सहअस्तित्वावर आधारित स्वतंत्र धोरण अवलंबले असेल.
   2.  राष्ट्रीय स्वातंत्र्यचळवळींना पाठिंबा देणारा देश.
   3. शीतयुद्धाच्या संदर्भात कोणत्याही बहुपक्षीय करारात सदस्य नसणारा देश.
   4. महासत्तावादाशी निगडित कोणताही दूविपक्षीय लष्करी करार अथवा प्रादेशिक संरक्षण करार न केलेला देश.
   5. लष्करी तळ कोणत्याही विदेशी सत्तेच्या विशेषतः महासत्तेच्या प्रतिस्पर्धी देशांच्या हाती न देणारा देश.
3. बेलग्रेड परिषद:
   1. १९६१ मध्ये युगोस्लाविया (सध्याचे सर्बिया) येथे पहिली अलिप्ततावादी चळवळ परिषद आयोजित करण्यात आली.
   2. ही चळवळ स्थापन करण्यात पुढील नेत्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली: 
      • पंडित जवाहरलाल नेहरू (भारत)
      • जोसीप ब्रोज टिटो (युगोस्लाविया)
      • गमाल अब्देल नासेर (इजिप्त)
      • सुकर्णो (इंडोनेशिया)
      • क्वामे नक्रुमाह (घाना)
   3. परिषदेचे मुख्य उद्दिष्ट नव्याने स्वतंत्र झालेल्या राष्ट्रांना सोव्हिएट रशिया किंवा अमेरिका यांच्या कटपुतळी होण्यापासून रोखणे हे होते.