Question

नदी/तलाव /विहीर/ओढा यांपैकी उपलब्ध जलस्रोतांची पाहणी करा. पाणीप्रदूषण व त्याची कारणे, जलचरांवरील परिणाम आणि पाणी वापराबाबत लोकांच्या सवयी यांबाबत माहिती लिहा.

Answer 1

जलस्रोतांची पाहणी व पाणीप्रदूषणावर अहवाल:

जलस्रोतांची पाहणी:

आपल्या परिसरात उपलब्ध जलस्रोत म्हणजे नदी, तलाव, विहीर आणि ओढा यांचा अभ्यास केला असता पुढील निरीक्षणे आढळून आलीः

1. नदी: नदीचे पाणी वाहते असल्याने काही प्रमाणात स्वच्छ राहते, परंतु घरगुती सांडपाणी, प्लास्टिक आणि औद्योगिक कचरा टाकल्यामुळे प्रदूषण वाढते.

2. तलाव: तलावातील पाणी स्थिर असल्याने यात गाळ साचतो. त्यात कचरा आणि शेतीसाठी वापरलेले रासायनिक खतांचे मिश्रण असल्याने पाणी प्रदूषित होते.

3. विहीर: काही विहिरी स्वच्छ असल्या तरी काही ठिकाणी त्यांचा वापर नसल्याने त्यात कचरा साचलेला दिसतो.

4. ओढा: अनेक ओढ्यांमध्ये पावसाळ्यात पाणी भरपूर असते, पण उन्हाळ्यात ते आटते. काही ठिकाणी त्यात सांडपाणी मिसळल्यामुळे ते दूषित होते.

पाणीप्रदूषणाची कारणे:

1. औद्योगिक कचरा: कारखान्यांमधून निघणारे रासायनिक द्रव्य नदी व तलावात मिसळल्याने पाणी दूषित होते.

2. घरगुती सांडपाणी: धुणे, भांडी घासणे, स्नान इत्यादींमुळे साबण, डिटर्जंट यांचे मिश्रण पाण्यात जाते.

3. कृषी क्षेत्रातील प्रदूषण: खतांमधील रसायने आणि कीटकनाशकांचा वापर केल्याने जमिनीतून वाहून जाऊन ते जलस्रोतांमध्ये मिसळतात.

4. प्लास्टिक आणि इतर कचरा: सर्रासपणे प्लास्टिकच्या वस्तू पाण्यात टाकल्या जातात, त्यामुळे जलप्रदूषण होते.

5. धार्मिक विधी आणि पूजेचे साहित्य: काही ठिकाणी नदी, तलावात मूर्ती विसर्जन आणि पूजेचे साहित्य टाकल्याने पाणी दूषित होते.

जलचरांवरील परिणाम:

1. ऑक्सिजनची कमतरता: पाण्यातील ऑक्सिजन कमी झाल्यास मासे आणि इतर जलचर मरतात.
2. अन्नसाखळीवर परिणाम: प्रदूषित पाण्यातील विषारी पदार्थ मासे आणि इतर जीवांमध्ये साठतात आणि अन्नसाखळीवर परिणाम करतात.
3. प्रजननक्षमतेवर परिणाम: जलचरांचे प्रजनन कमी होते, त्यामुळे त्यांच्या संख्येत घट होते.
4. अल्गीच्या वाढीमुळे इतर जीवांना धोका: जलस्रोतांमध्ये अधिक प्रमाणात नत्र आणि स्फटिके गेल्यास हरित शैवाळ (Algal bloom) वाढते, ज्यामुळे जलचरांचे जीवन धोक्यात येते.

पाणी वापराबाबत लोकांच्या सवयी:

1. अतिवापर: काही लोक आवश्यकतेपेक्षा जास्त पाणी वापरतात, त्यामुळे जलसाठा कमी होतो.
2. गळके नळ आणि नळ खुले सोडणे: अनेकदा नळ गळके असतात किंवा त्यांना टाकून दिले जाते, त्यामुळे पाणी वाया जाते.
3. प्रदूषणाची अनास्था: काही लोक जलस्रोतांमध्ये प्लास्टिक, कचरा आणि इतर घाण टाकतात.
4. पुनर्वापराचा अभाव: पाण्याचा पुनर्वापर करण्याची सवय नसल्याने मोठ्या प्रमाणावर पाणी वाया जाते.

निष्कर्ष व उपाययोजना:

• प्रदूषण टाळण्यासाठी जनजागृती करावी.
• जलस्रोतांमध्ये कचरा टाकणे थांबवावे.
• प्लास्टिक आणि रासायनिक कचऱ्याचा वापर कमी करावा.
• पाण्याचा पुनर्वापर करण्याच्या सवयी लावाव्यात.
• पाण्याची बचत करण्यासाठी ठिबक सिंचन आणि इतर उपाय वापरावेत.

"पाणी वाचवा, जीवन वाचवा!"