Question

फरक स्पष्ट करा.

प्राथमिक व्यवसाय आणि द्वितीयक व्यवसाय.

Answer 1

	प्राथमिक व्यवसाय	द्वितीयक व्यवसाय
(१)	प्राथमिक व्यवसाय हे मानवाचे मूळ आर्थिक व्यवसाय होत.	प्राथमिक व्यवसायातून मिळणाऱ्या कच्च्या मालावर प्रक्रिया करून त्यापासून अधिक टिकाऊ आणि उपयुक्त वस्तू बनवण्याच्या व्यवसायांना द्वितीयक व्यवसाय म्हणतात.
(२)	प्राथमिक व्यवसायातून जगण्यास आवश्यक असे अन्नपदार्थांचे उत्पादन प्रामुख्याने केले जाते. शेती तसेच वनांमधून फळे, कंदमुळे, मध गोळा करणे इत्यादी.	द्वितीयक व्यवसायांचे सुरुवातीचे स्वरूप हे घरगुती, कुटीरोद्योग स्वरूपाचे होते. उदा., प्राथमिक व्यवसायातून मिळणाऱ्या पदार्थांवर प्रक्रिया करून त्यापासून विविध वस्तू बनवणे, मातीपासून मातीची भांडी बनवणे, लाकडापासून गरजेच्या वस्तू बनवणे, धातूपासून शेतीस उपयुक्त उपकरणे बनवणे.
(३)	मात्र मानवाची निसर्गाबद्दलची समज वाढत गेली, तसे प्राथमिक व्यवसायांचे स्वरूपही बदलत गेले.	मात्र जशी मानवाची प्रगती होत गेली व मानवाचे ज्ञान वाढत गेले, तसे मानवाने द्वितीयक व्यवसायांचे स्वरूपही बदलले.
(४)	सध्या वनउदयोग, शेती, पशुपालन, खाणकाम आणि मासेमारी हे प्रमुख प्राथमिक व्यवसाय आहेत.	आज रोजी द्वितीयक व्यवसायांचे बहुतांश स्वरूप हे कारखाने अथवा उद्योग या स्वरूपात दिसून येते.
(५)	प्राथमिक व्यवसायातून मानवाची अन्नाची मूळ गरज भागते, मात्र त्याचबरोबर इतर अनेक प्रकारचा कच्चा माल किंवा वस्तू मिळतात.	या उदयोगात आणि कारखान्यात आधुनिक तंत्रज्ञान, तसेच यांत्रिकीकरण यांच्या साहाय्याने खूप मोठ्या प्रमाणावर कच्च्या मालावर उत्पादन प्रक्रिया करून त्यापासून विविध प्रकारची उत्पादने तयार केली जातात.
(६)	थोडक्यात, प्राथमिक व्यवसाय द्वितीयक व्यवसायांसाठी आवश्यक असा कच्चा माल पुरवतात.	द्वितीयक व्यवसायातून तयार होणाऱ्या उत्पादनांचे उपयुक्तता मूल्य जास्त असते, तसेच या वस्तू तुलनेने जास्त काळ टिकाऊ असतात.
(७)	बहुतांशी कच्चा माल हा थेट किंवा प्रत्यक्ष वापरता येत नाही. यावर प्रक्रिया करणे आवश्यक असते.	द्वितीयक व्यवसायातून टिकाऊ आणि ग्राहकोपयोगी, तसेच उपयुक्त पदार्थ आणि वस्तू बनत असल्यामुळे स्थानिक, देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय व्यापारासही चालना मिळते.
(८)	प्राथमिक व्यवसाय हे जागतिक स्वरूपाचे व्यवसाय असून, जगातील बहुतांशी प्रत्येक देशात प्राथमिक व्यवसाय केले जातात.	द्वितीयक व्यवसायांचे स्थान हे प्राथमिक व्यवसायातून मिळणाऱ्या कच्च्या मालाच्या स्वरूपावर अवलंबून असते.
(९)	आज रोजी काही देशांत प्राथमिक व्यवसाय हे अति आधुनिक पद्धतीने आणि यंत्र व तंत्रज्ञानाचा वापर करून केले जातात. यामुळे प्राथमिक व्यवसायातून मिळणाऱ्या कच्च्या मालाचा पुरवठा खूप मोठ्या प्रमाणावर वाढला आहे.	जेव्हा कच्चा माल हा नाशवंत आणि अवजड स्वरूपाचा असतो, तेव्हा असे द्वितीयक व्यवसाय कच्च्या मालाच्या उत्पादक प्रदेशात स्थापन करावे लागतात.
(१०)	असे असले तरी प्राथमिक व्यवसायातून मिळणाऱ्या कच्च्या मालाचे बाजारमूल्य हे तयार, पक्क्या मालापेक्षा नेहमीच कमी असते.	द्वितीयक व्यवसायांचे केंद्रीकरण काही विशिष्ट प्रदेशातच झालेले दिसते.
(११)	त्यामुळेच जे देश प्राथमिक व्यवसायात जास्त अग्रेसर असतात, त्या देशांच्या आर्थिक विकासाची पातळी कमी असते.	ज्या देशात आणि परदेशात द्वितीयक व्यवसायाचा जास्त प्रमाणात विकास झालेला असतो, असे देश आर्थिक विकासात आघाडीवर असतात.