Question

गद्यांशं पठित्वा निर्दिष्टाः कृतीः कुरुत।

अर्णवः	(तथेति उक्त्वा पाकगृहात्‌ तण्डुलान्‌ आनयति।) स्वीकरोतु, भवान्‌।
पिता	अधुना इमं तण्डुलं विभज।
अर्णवः	तात, कियान्‌ लघुः अस्ति एष:। पश्यतु, एतस्थ भागद्वयं यथाकथमपि कृतं मया।
पिता	इतोऽपि लघुतर: भाग: कर्तू शक्यते वा?
अर्णवः	यदि क्रियते तर्हिं चूर्ण भवेत्‌ तस्य।
पिता	सम्यग्‌ उक्तं त्वया। यत्र एतद्‌ विभाजन समाप्यते, यस्मात्‌ सूक्ष्मतर: भागः प्राप्तुं न शक्यते सः एव परम: अणु:।
अर्णवः	द्रव्यस्य अन्तिम: घटक: मूलं तत्त्वं च परमाणु: सत्यं खलु?
पिता	सत्यम्‌। अयं खलु कणादमहर्षे: सिद्धान्त। अपि जानासि? परमाणु: द्रव्यस्य मूलकारणम्‌ इति तेन महर्षिणा प्रतिपादितम्‌। तदपि प्राय: ख्रिस्तपूर्व पञ्चमे षष्ठे वा शतके।
अर्णवः	तात, महर्षिणा कणादेन कि किम्‌ उक्तं परमाणु विषये? वयं तु केवलं तस्य महाभागस्य नामधेयम्‌ एव जानीम:।
पिता	कणादमुनिना प्रतिपादितम्‌-परमाणु: अतीन्द्रिय:, सूक्ष्म:, निसवयव;, नित्य, स्वयं व्यावर्तक: च। 'वैशेषिकसुत्राणि' इति स्वग्रन्थे तेन परमाणो: व्याख्या कृता।

(1) अवबोधनम्। (4 तः 3)

(क) उचितं पर्यायं चित्वा वाक्यं पुनर्लिखत।(1)

(1) अणुभ्यः ______  परमाणव:। (सूक्ष्मतरा:/स्थूलतरा:) 

(2) तेन ______ व्याख्या कृता। (परमाणो:/त्रिकोणस्य)

(ख) पूर्णवाक्येन उत्तरं लिखत। (1)

परमाणुसिद्धान्त: केन महर्षिणा कथित:?

(ग) वाक्यं पुनरलिखित्वा सत्यम्‌/असत्यम्‌ इति लिखत। (1)

अर्णव: पाकगृहात्‌ मोदकान्‌ आनयति। 

(घ) एषः गद्यांशः कस्मात्‌ पाठात्‌ उद्धृत:? (1)

(2) शब्दज्ञानम्‌ (3 तः 2)

(क) गद्यांशात्‌ 2 तृतीया विभक्त्यन्तपदे चित्वा लिखत। (1)

(ख) गद्यांशात्‌ विशेषणं चित्वा लिखत। (1)

(1) ______ घटक:।

(2) ______ तत्वम् ।

(ग) पूर्वपदं लिखत।  (1)

(1) इतोडपि = ______ + अपि।

(2) तथेति = ______ + इति।

(3) पृथक्करणम्‌। (2)

जालेखायित्रं पूरयत।

Answer 1

(1)

(क)

(1) अणुभ्यः सूक्ष्मतरा: परमाणवः।

(2) तेन परमाणोः व्याख्या कृता।

(ख) परमाणुसिद्धान्त कणादमहर्षिणा कथितः।

(ग) अर्णव: पाकगृहात्‌ मोदकान्‌ आनयति -  असत्यम्‌।

(घ) एषः गद्यांशः 'स एव परमाणुः' इति पाठत्‌ उद्धृतः।

(2) 

(क) तृतीया विभकत्यन्तपदे-

(i) त्वया, (ii) तेन, (iii) महर्षिणा, (iv) कणादेन, (v) कणादमुनिना ।

(ख)

(i) अन्तिमः षटकः।

(ii) मूलं तत्वम्‌।

(ग)

(i) इतोऽपि = इतः + अपि।

(ii) तथेति = तथा + इति।

(3)