मराठी

अधोलिखितानां सप्रसङ्क व्याख्या कायां । मारुतः कुसुमैः पश्य सौमित्रे! क्रोडत्निव समन्ततः। - Sanskrit (Elective)

Advertisements
Advertisements

प्रश्न

अधोलिखितानां सप्रसङ्क व्याख्या कायां ।

मारुतः कुसुमैः पश्य सौमित्रे! क्रोडत्निव समन्ततः।

दीर्घउत्तर

उत्तर

प्रसंग- पद्यांशोऽयं उत्तरमध्यमाप्रथमवर्षस्य पाठ्यपुस्तकात् द्वितीयोऽध्यायतः स्वीकृतोऽस्ति।अध्यायेऽस्मिन् ऋतूनां वर्णनमस्ति, पाठेऽस्मिन् चतुर्णाम् ऋतूनां परिचर्चा कृता । अस्य पाठस्य मूलग्रन्थः रामायणमस्ति यमादि काव्यमप्युच्यते। अस्मिन् पाठे वसन्तर्तुः-हेमंतर्ऋतुः-वर्षार्तुश्चेत्यादीनां वर्णनमस्ति।
व्याख्याः- इस पद्यांश में श्री राम लक्ष्मण को वंसत ऋतू का आनन्द लेने के लिए कहते है और वसंत ऋतु का वर्णन करते हुए कहते है हे सुमित्रा नंदन देखो इस पेड़ और गिरते हुए पत्तो को यह पुष्प भी देखो वंसत ऋतु में मानो ऐसा लगता है जैसे यह वसंती हवा इनके साथ खेल रही है इस पाठ में अनेक ऋतुओ का वर्णन किया गया है उसी में से एक है वंसत ऋतु वसंत ऋतु में हवा अत्यधिक शीतल होती है एवं मनः प्रसन्न रहता है इस ऋतु में प्रकृति अपना अलग अलग मनोहारी चित्रण दिखाती है | इस वंसत ऋतु में सभी प्रसन्न हो कर कार्य करते है | इस पद में भी कहा गया है की फूलो और पत्तो को गिरते हुए देख ऐसा लग रहा है की जैसे हवा उसके साथ खेल रही है | और आनंद की अनुभूति कर रही हो इसी प्रकार वसंत ऋतु स्वयं के साथ एक उमंग भी ले कर आता है |
shaalaa.com
ऋतुचित्रणम्
  या प्रश्नात किंवा उत्तरात काही त्रुटी आहे का?
पाठ 2: ऋतुचित्रणम् - अभ्यासः [पृष्ठ १०]

APPEARS IN

एनसीईआरटी Sanskrit - Shashwati Class 11
पाठ 2 ऋतुचित्रणम्
अभ्यासः | Q 3. (क) | पृष्ठ १०

संबंधित प्रश्‍न

अयं पाठः कस्मात्‌ ग्रन्थात्‌ सङ्कलित:


वसन्ते समन्ततः गिरिशिखराणि कीदृशानि भवन्ति?


मारुतः कीदृशैः कुसुमैः क्रीडन्निव अवलोक्यते?


प्रकीर्णाम्बुधरं नभः कथं विभाति?


कस्यातिभारं समुद्वहन्तः वारिधराः प्रयान्ति?


शरदृतौ चन्द्रः कीदृशो भवति?


कानि पूरयित्वा तोयधरा: प्रयाताः?


कीदृशः आदर्श; न प्रकाशते?


शिशिरर्तौ सरितः कैः भान्ति?


समन्ततः ______ शिखराणि सन्ति |


तोयधराः ______ प्रयाताः |


निःश्वासान्ध आदर्शं इव ______ प्रकाशते |


अधोलिखितानां सप्रसङ्क व्याख्या कायां ।

निःश्वासान्ध इवादर्शश्चन्द्रमा न प्रकाशते।


प्रकृतिं प्रत्ययं च योजयित्वा पदरचना कुरुत ।

कृ+क्त्वा (त्वा)


प्रकृतिं प्रत्ययं च योजयित्वा पदरचना कुरुत ।

गन्ध+मतुप्‌।


प्रकृतिं प्रत्ययं च योजयित्वा पदरचना कुरुत ।

सम्‌+नि+रुध्‌+क्त ।


प्रकृतिप्रत्ययविभागः क्रियताम्‌ ।

समुद्वहन्तः  ।


प्रकृतिप्रत्ययविभागः क्रियताम्‌ ।

पतमानः = पत् धातु शानच् प्रत्यय। 


अधोलिखितान्‌ शब्दान्‌ आश्रित्य वाक्यरचना कुरुत ।

क्रीडन्‌ ।


अधोलिखितान्‌ शब्दान्‌ आश्रित्य वाक्यरचना कुरुत ।

विश्रम्य ।


अधोलिखितान्‌ शब्दान्‌ आश्रित्य वाक्यरचना कुरुत ।

नदन्तः ।


अधोलिखितान्‌ शब्दान्‌ आश्रित्य वाक्यरचना कुरुत ।

त्यक्त्वा।


अधोलिखितान्‌ शब्दान्‌ आश्रित्य वाक्यरचना कुरुत ।

साम्प्रतं  |


अधोलिखितान्‌ शब्दान्‌ आश्रित्य वाक्यरचना कुरुत ।

शिखिनः।


अधोलिखितान्‌ शब्दान्‌ आश्रित्य वाक्यरचना कुरुत ।

प्रकौर्णाम्बुधरम्‌ ।


अधोलिखितान्‌ शब्दान्‌ आश्रित्य वाक्यरचना कुरुत ।

चन्द्रोऽपि ।


अधोलिखितान्‌ शब्दान्‌ आश्रित्य वाक्यरचना कुरुत ।

निःश्वासन्धः


अधोलिखितेषु श्लोकेषु प्रयुक्तालङ्काराणां निर्देशं कुरुत ।

पतितैः पतमानेश्च ______ क्रीडन्निव समन्ततः।


अधोलिखितेषु श्लोकेषु प्रयुक्तालङ्काराणां निर्देशं कुरुत ।

वहन्ति वर्षन्ति ______ प्लवद्गाः।


अधोलिखितान्‌ शब्दान्‌ आश्रित्य वाक्यरचना कुरुत ।

रविसडक्रान्तसोभाग्यः ______ चन्द्रमा न प्रकाशते।


अधोलिखितयोः श्लोकयोः अन्वयं प्रदर्शयत्‌ ।

समुद्वहन्तः सलिलातिभार ______ प्रयान्ति।


अधोलिखितान्‌ शब्दान्‌ आश्रित्य वाक्यरचना कुरुत ।

हसो यथा ______ तथाम्बरस्थः।


अधोलिखितश्लोकेषु छन्दो निर्देशः कार्यः ।

क्वचित्प्रकाशम् ______ शान्तमहार्णवस्य।


अधोलिखितश्लोकेषु छन्दो निर्देशः कार्यः ।

हसो यथा ______ तथाम्बरस्थः।


Share
Notifications

Englishहिंदीमराठी


      Forgot password?
Use app×