Question

रसग्रहण:

सांगती ‘तात्पर्य’ माझें सारख्या खोट्या दिशा:
“चालणारा पांगळा अन्‌ पाहणारा आंधळा !”
माणसांच्या मध्यरात्रीं हिंडणारा सूर्य मी:
माझियासाठी न माझा पेटण्याचा सोहळा !

वरील ओळींचे रसग्रहण करा.

Answer 1

आशयसौंदर्य: समाजातील अन्यायाविरुद्ध पेटून उठलेला मी. कलंदर माणूस आहे. असे विचार ‘रंग माझा वेगळा’ या गझलामधून सुरेश भट हे मांडतात दुःखातही पीडितांच्या मागे खंबीरपणे उभे राहण्याचा निर्धार कवीने व्यक्त केला आहे.

काव्यसौंदर्य: उपरोक्त ओळी कवी असा मांडतो की चारीबाजूंनी या दिशा ही माणसे मनाला जीवनाचे सार लागतात आणि माझी दिशाभूल करतात. कारण जो नीट चालतो त्याला जग पांगळा म्हणतो आणि जो नीट पाहतो त्याला जग आंधळा म्हणतो. ढोंगी माणसांनी निर्मळ जीवनाची फसवणूक केलेली आहे. जिथे अंधार, दारिद्र्याचा काळोख आहे. अशा नैराश्येच्या काळ्या मध्यरात्री, सर्वत्र तळपणारा मी सूर्य आहे. इतरांवर होणाऱ्या अन्यायाविरुद्ध पेटून उठण्याची माझी वृत्ती आहे. मी माझ्या स्वार्थासाठी कधीही पेटून उठत नाही. स्वार्थाचा उत्सव मी साजरा करत नाही.

भाषासौंदर्य: सुरेश भटांच्या या कवितेत गझल हे मात्रावृत्त आहे. या रचनेत अंत्य यमकाचा रदीफ ठळकपणे वापरला आहे. ‘सावल्यांचा झळा’, ‘दुःखाचा लळा’ आणि ‘मध्यरात्रीचा सूर्य’ यांसारख्या प्रतिमा वेगळ्या आणि नवीन आहेत. तडफदार आणि ओजस्वी शब्द तसेच शब्दांची ठोस पकड यांमुळे ही गझल रसिकांना आवाहक वाटते.