Advertisements
Advertisements
प्रश्न
अधोलिखितेषु समासं विग्रहं वा कृत्वा लिख्यताम्-
| क्रमः | समासः | विग्रहः |
| 1. | ___________ | न्यायस्य अधीश: |
| 2. | देहविनाश: | ___________ |
| 3. | __________ | न मन्त्रः |
| 4. | अयोग्यः | ___________ |
| 5. | वृक्षोपरि | ___________ |
| 6. | ___________ | निद्रायाः भङ्गस्य दुःखम् |
| 7. | वनराज: | ___________राजा |
| 8. | ___________ | नराणां पतिः |
| 9. | पक्षिकुलम् | ___________ |
| 10. | ___________ | प्रीते: लक्षणम् |
| 11. | निशान्धकारे | ___________ |
| 12. | ___________ | न पक्वम् |
| 13. | मृत्तिकाक्रीडनकम् | ___________ |
| 14. | ___________ | वृद्धेः लाभाः |
| 15. | अधर्मः | ___________ |
उत्तर
| क्रमः | समासः | विग्रहः |
| 1. |
न्यायाधीशः |
न्यायस्य अधीश: |
| 2. | देहविनाश: |
देहस्य विनाशः |
| 3. |
अमन्त्रः |
न मन्त्रः |
| 4. | अयोग्यः |
न योग्यः |
| 5. | वृक्षोपरि |
वृक्षस्य उपरि |
| 6. |
निद्राभङ्गदुःखम्, |
निद्रायाः भङ्गस्य दुःखम् |
| 7. | वनराज: |
वनस्य राजा |
| 8. |
नरपतिः |
नराणां पतिः |
| 9. | पक्षिकुलम् |
पक्षिणाम् कुलम् / पक्षीणाम् कुलम् |
| 10. |
प्रीतिलक्षणम् |
प्रीते: लक्षणम् |
| 11. | निशान्धकारे |
निशाया: अन्धकारः, तस्मिन् |
| 12. |
अपक्वम् |
न पक्वम् |
| 13. | मृत्तिकाक्रीडनकम् |
मृत्तिकायाः क्रीडनकम् |
| 14. |
वृद्धिलाभः |
वृद्धेः लाभाः |
| 15. | अधर्मः |
न धर्मः |
APPEARS IN
संबंधित प्रश्न
प्रदत्तपदानां विग्रहं कृत्वा समासनाम लिखत-
| समस्तपदम् | विग्र: | नाम |
| त्रिलोके | ______ | ______ |
प्रदत्त-तालिकायां समस्तपदं विग्रहं वा लिखत-
| क्रमः | समस्तपदम् | विग्रहः |
| 1. | निर्मलम् |
______ |
| 2. | ____________ | एकम् एकम् इति |
| 3. | ____________ | दोषाणाम् अभाव: |
| 4. | सव्यवधानम् | ____________ |
| 5. | निरर्थकम् | ____________ |
| 6. | ____________ | चिन्तायाः अभाव: |
| 7. | स्नेहेन सहितम् | ____________ |
| 8. | ____________ | समयम् अनतिक्रम्य |
| 9. | ____________ | गङ्गायाः समीपम् |
| 10. | सहर्षम् | ___________ |
समासानां तालिकापूर्ति कुरुत
| समस्तपदम | विग्रहः | समासनाम |
| निद्रमग्नः | ______ | सप्तमी - तत्पुरुषः |
| समस्तपदम | विग्रहः | समासनाम |
| हस्तस्थम् | हस्ते तिष्ठति इति | ______ |
समासानां तालिकापूर्ति कुरुत ।
| समस्तपदम | विग्रहः | समासनाम |
| अनावश्यकम | ______ | नञ्-तत्पुरुषः |
समासविग्रहं कुरुत 
सस्यपूर्णम् - ______
समासविग्रहं कुरुत
मृगशृगालौ - ______
समासविग्रहं कुरुत 
हस्तपादम् - ______
उदाहरणै: रेखाचित्रं पूरयत समाहारद्वन्द्वः
षष्ठी तत्पुरुष समासस्य समस्तपदम् अन्विष्य तत्परितः वर्तुलम् आलिखत।
- क्षेत्रस्य पतिः।
- जलस्य व्यवस्थापनम्।
- राज्ञः धर्मः।
- पुस्तकस्य पठनम्।
- भ्रमणस्य समयः।
- क्रियायाः सिद्धिः।
तालिकां पूरयत ।
| सामासिकपदम् | विग्रहवाक्यम् | समासनाम |
| प्रजाहितदक्ष | प्रजाहिते दक्षः | ______ |
तालिकां पूरयत
| सामासिकपदम् | विग्रहवाक्यम् | समासनाम |
| विद्याविहीनः | ______ | सप्तमी- तत्पुरुषः । |
तालिकां पूरयत
| सामासिकपदम् | विग्रहवाक्यम् | समासनाम |
| भुजगयमिता | भुजगे : यमिताः। | ______ |
कृति : – समस्तपदान् अन्विष्य वर्तुलम् आलिखत ।
१) क्षुद्रा बुद्धिः यस्य सः ।
२) विशालौ बाहू यस्य सः ।
३) एकः दन्तः यस्य सः ।
४) लब्धा शिक्षा येन सः ।
५) ईश्वरे निष्ठा यस्य सः ।
६) भाले चन्द्रः यस्य सः ।
७) पद्मं हस्ते यस्याः सा ।
८) गजस्य आननम् एव आननं यस्य सः ।
९) विमलम् अम्बु यस्मिन् तत् ।
१०) महान् उदयः यस्य सः ।
समासविग्रहवाक्यानां समासनामभिः मेलनं कुरुत ।
| विग्रहवाक्यम् | समासनाम |
| पुस्तकपठने मग्नः | षष्ठी तत्पुरुषः |
| विद्यया विहीनः | चतुर्थी तत्पुरुषः |
| पूजाये इदम् | सप्तमी - तत्पुरुषः |
| परागस्य कणा : | तृतीया- तत्पुरुषः |
समासानां तालिकापूर्ति कुरुत।
| समस्तपदम् | विग्रह: | समासनाम |
| सकोपम् | कोपेन सह | _____ |
अधोलिखितवाक्यम् रेखाङ्कितपद समासं विग्रहं वा प्रदत्तविकल्पेभ्य: चित्वा लिखत।
कुशलवौ सभां प्रविशत:।
समासविग्रहाणां समासनामभि: सह मेलनं कुरुत।
| समासविग्रह: | समासनाम |
| रामस्य अभिषेकः। | इतेतर् द्वन्द्व:। |
| न शक्यम्। | कर्मधारयः। |
| मृगः च शृगाल: च। | षष्ठी तत्पुरुष:। |
| सद्गुणा: एव सत्ति:। | अव्ययीभाव:। |
| महान् भागः यस्य स:। | नञ्-तत्पुरुष:। |
| क्रमम् अनुसृत्य। | बहुव्रीहिः। |
