English

‘रे रे चातक’ इति श्लोकं माध्यमभाषया स्पष्टीकुरुत। - Sanskrit (Second Language) [संस्कृत (द्वितीय भाषा)]

Advertisements
Advertisements

Question

‘रे रे चातक’ इति श्लोकं माध्यमभाषया स्पष्टीकुरुत। 

Very Long Answer

Solution 1

English:

चित्रकाव्यम् is a work of image poetry. Such poems demonstrate the poet's prodigious intellect while also arousing amusement and pleasure.

‘रे रे चातक’ is an example of the poetic form known as अन्योक्ती. The bird is regarded as a forerunner of the monsoon in this region, and it is assumed that he drinks directly from the rain. So, bird, considering the cloud as the only refuge, relies on the cloud itself for water.

Some clouds provide the most water, while others merely roar. So, a poet advises not asking for water from raging clouds. In some ways, a poet wishes for poor people not to beg from everyone. Not everyone is generous.

In summary, a poet draws attention to the bird, but it is intended for the poor. As a result, it is beautifully created here.

shaalaa.com

Solution 2

हिंदी:

चित्रकाव्यम् एक दृश्य काव्य है। इस प्रकार की कविताओं के माध्यम से कवि की अद्भुत बुद्धिमत्ता प्रकट होती है और साथ ही ये कविताएँ पाठकों को आनंद और मनोरंजन भी प्रदान करती हैं।

‘रे रे चातक’ यह कविता अन्योक्ति नामक काव्य शैली का उदाहरण है। चातक पक्षी को इस क्षेत्र में वर्षा ऋतु के आगमन का प्रतीक माना जाता है, और यह विश्वास किया जाता है कि वह केवल वर्षा की बूंदें ही पीता है। इसलिए चातक पक्षी मेघ को ही अपना एकमात्र आश्रय मानकर उसी से जल की अपेक्षा करता है।

कुछ मेघ बहुत वर्षा करते हैं, जबकि कुछ केवल गर्जना करते हैं। इसलिए कवि सुझाव देता है कि केवल गरजने वाले बादलों से जल नहीं माँगना चाहिए। इसका कुछ अर्थ यह भी है कि गरीबों को हर किसी से सहायता नहीं माँगनी चाहिए - क्योंकि हर कोई उदार नहीं होता।

संक्षेप में, कवि ने भले ही चातक पक्षी का उल्लेख किया है, लेकिन यह संदेश गरीबों के लिए है। इस प्रकार यह कविता अत्यंत सुंदर ढंग से रची गई है।

shaalaa.com

Solution 3

मराठी:

चित्रकाव्यम् हे एक दृश्यकाव्य आहे. अशा प्रकारच्या कवितांमधून कवीची विलक्षण बुद्धिमत्ता प्रकट होते आणि त्याचबरोबर त्या कविता वाचकाला आनंद व मनोरंजनही देतात.

‘रे रे चातक’ ही कविता अन्योक्ती या काव्यप्रकाराचे उदाहरण आहे. चातक पक्षाला या प्रदेशात पावसाच्या आगमनाचे प्रतीक मानले जाते, आणि तो केवळ पावसाचे थेंबच पितो असे समजले जाते. त्यामुळे चातक पक्षी मेघालाच आपले एकमेव आश्रयस्थान मानून त्याच्याकडूनच पाण्याची अपेक्षा करतो.

काही मेघ भरपूर पाऊस देतात, तर काही फक्त गडगडाट करतात. म्हणून कवी सुचवतो की केवळ गडगडणाऱ्या मेघाकडे पाणी मागू नये. काहीसा अर्थ असा की, गरीबांनी प्रत्येकाजवळ मदत मागू नये - कारण प्रत्येकजण उदारमनस्क असतोच असे नाही.

सारांशात, कवीने जरी चातक पक्ष्याचा उल्लेख केला असला, तरी हा संदेश गरिबांसाठी आहे. त्यामुळे ही कविता अत्यंत सुंदर रीतीने रचलेली आहे.

shaalaa.com
चित्रकाव्यम्।
  Is there an error in this question or solution?
Chapter 13: चित्रकाव्यम्। (पद्यम्) - भाषाभ्यास: [Page 83]

APPEARS IN

Balbharati Sanskrit - Amod 10 Standard SSC Maharashtra State Board
Chapter 13 चित्रकाव्यम्। (पद्यम्)
भाषाभ्यास: | Q 4. | Page 83

RELATED QUESTIONS

पूर्णवाक्येन उत्तरत।
दारपोषणे के रताः ?


समानार्थकं शब्द लिखत ।
कृष्णः - ______ 


समानार्थकं शब्द लिखत
रतः -______ ।


समानार्थकं शब्द लिखत
बलवान्  - ______। 


‘गङ्गा’ इति पदस्य विशेषणम् अन्विष्यत लिखत च ।


‘कं संजघान’ इति श्लोकं माध्यमभाषया स्पष्टीकुरुत । 


मेलनं कुरुत।

विशेषणम् विशेष्यम्
बहवः वचः
दीनम् चातक:
  अम्भोदाः

समानार्थकशब्द लिखत
यमः - ______


समानार्थकशब्द लिखत ।
वैद्यः - ______


‘वैद्यराज नमस्तुभ्यम्’ अस्य श्लोकस्य स्पष्टीकरण माध्यमभाषया लिखत।


जालरेखाचित्रं पूरयत ।


पूर्णवाक्येन उत्तरत ।
अत्र कर्तृपदं किम् ?


समानार्थकं पदं लिखत ।
पुरी - ______


समानार्थकं पदं लिखत ।
ययौ - ______


समानार्थकं पदं लिखत ।
पण्डितः - ______


पूर्णवाक्येन उत्तरत।
कः धनं याचते?


जालरेखाचित्रं पूस्यत ।


पूर्णवाक्येन उत्तरत ।
कस्याः हस्तात् सुवर्णघटः पतितः?


समानार्थकशब्दं लिखत
हेम - ______ 


समानार्थकशब्दं लिखत ।
शब्दः - ______


‘रामाभिषेके’ अस्य श्लोकस्य स्पष्टीकरण माध्यमभाषया लिखत ।


पूर्णवाक्येन उत्तरत ।
श्लोके कयोः सम्भाषणं वर्तते?


पूर्णवाक्येन उत्तरत ।
श्लोके निर्दिष्टानि सम्बोधनपदानि लिखत ।


पूर्णवाक्येन उत्तरत ।
विष्णुः भिक्षुरूपेण कुत्र गच्छति ?


समानार्थकं पदं लिखत
भिक्षुः - ______


समानार्थकं पदं लिखत ।
कमला - ______


समानार्थकं पदं लिखत ।
गिरिजा - ______


पूर्णवाक्येन उत्तरत।
‘अयं न भक्तो’ इति प्रहेलिकाया: उत्तरं किम्?


पद्यांशं पठित्वा निर्दिष्टाः कृतीः कुरुत।

रामाभिषेके जलमाहरन्त्या
हस्तात्‌। सृतो हेमघटो युवत्याः।
सोपानमार्गेण करोति शब्दं
ठंठं ठठं ठं ठठठं ठठं ठः॥
रथस्यैकं चक्र भुजगयमिताः सप्त तुरगाः
निरालम्बो मार्गश्चरणविकलः सारथिरपि।
रविर्यात्यवान्तं प्रतिदिनमपारस्य नभसः
क्रियासिद्धिः सत्वे भवति महतां नोपकरणे ॥
वृद्धोऽहं त्वं युवा धन्वो सरथः कवची शरी।
तथाप्यादाय वैदेही कुशली न गमिष्यसि ॥

(1) पद्यांशं पठित्वा निर्दिष्टे कृती करुत। (3 तः 2)     2

(क) पूर्णवाक्येन उत्तरं लिखत।       1

कः शब्दं करोति?

(ख) चतुर्थपदं लिखत।       1

(1) निरालम्बः मार्ग: : : चरणविकलः ______।

2) एकम्‌ : चक्रम्‌ : : सप्त : ______।

(ग) पूर्वपदं लिखत।       1

(1) वृद्धोऽहम्‌ = ______ + अहम्‌।

(2) रथस्यैकम्‌ = ______ + एकम्‌।

(2) जालरेखाचित्रं पूरयत।       2


पद्य शुद्धे पूर्णे च लिखत।

कं ______ शीतम्‌॥


पद्ये शुद्धे पूर्णे च लिखत।

भिक्षुः क्वास्ति ______ पातु वः।।


Share
Notifications

Englishहिंदीमराठी


      Forgot password?
Use app×