Advertisements
Advertisements
प्रश्न
‘दशदिशा’ या सामासिक शब्दातील समासाचे नाव लिहा.
उत्तर
द्विगू समास
APPEARS IN
संबंधित प्रश्न
कंसात समासांची नावे दिलेली आहेत. पुढे दिलेल्या सामासिक शब्दांसमोर त्यापैकी योग्य समासाचे नाव लिहा :
चहापाणी - ____________.
कंसात समासांची नावे दिलेली आहेत. पुढे दिलेल्या सामासिक शब्दांसमोर त्यापैकी योग्य समासाचे नाव लिहा :
सुईदोरा - ____________.
कंसात समासांची नावे दिलेली आहेत. पुढे दिलेल्या सामासिक शब्दांसमोर त्यापैकी योग्य समासाचे नाव लिहा :
चौघडी - ____________.
खालील सामासिक शब्दांचा विग्रह करून समास ओळखा.
यथाप्रमाण -
खालील तक्ता पूर्ण करा.
|
क्र. |
सामासिक शब्द |
विग्रह |
समासाचे नाव |
|
(१) |
झुणका भाकर |
|
|
|
(२) |
|
सूर्याचा अस्त |
|
|
(३) |
|
अक्षर असा आनंद |
|
|
(४) |
प्रतिक्षण |
|
|
खालील तक्ता पूर्ण करा.
| क्र. | सामासिक शब्द | विग्रह | समासाचे नाव |
| (१) | बावीसतेवीस | ||
| (२) | ठायीठायी | ||
| (३) | शब्दकोश | ||
| (४) | यथोचित |
व्याकरण.
खालील तक्ता पूर्ण करा.
| सामासिक शब्द |
समासाचा विग्रह |
समासाचे नाव |
|
(१) पांढराशुभ्र |
|
|
|
(२) वृक्षवेली |
|
|
|
(३) गप्पागोष्टी |
|
|
|
(४) सुखदुःख |
|
खालील वाक्यांतील सामासिक शब्द ओळखून अधोरेखित करा.
रस्त्याने चालताना जाहिरातींचे फलक सध्या पावलोपावली दिसतात.
खालील तक्ता पूर्ण करा.
| अ. क्र. | सामासिक शब्द | विग्रह |
| (१) | ______ | जन्मापासून |
| (२) | प्रतिदिन | ______ |
| (३) | ______ | कंठापर्यंत |
| (४) | व्यक्तिगणिक | ______ |
| (५) | ______ | प्रत्येक दारी |
खालील वाक्यांतील सामासिक शब्द ओळखून अधोरेखित करा.
मेट्रो रेल्वेचा लोकार्पण सोहळा थाटामाटात पार पडला.
खालील तक्ता पूर्ण करा.
| अ. क्र. | समासाचा विग्रह |
सामासिक शब्द |
|
(१) |
राजाची आज्ञा |
____________ |
|
(२) |
आठ अंगांचा समूह |
____________ |
|
(३) |
उत्तम असा पुरुष |
____________ |
पुढील उदाहरणांचा अभ्यास करून तक्ता पूर्ण करा.
|
अ. क्र. |
सामासिक शब्द |
विग्रह |
विभक्ती प्रत्यय किंवा विभक्ती दर्शक अव्यय |
|
(१) |
लोकप्रिय |
लोकांना प्रिय |
____________ |
|
(२) |
कष्टसाध्य |
कष्टाने साध्य |
____________ |
|
(३) |
चोरभय |
चोरापासून भय |
____________ |
|
(४) |
घरमालक |
घराचा मालक |
____________ |
|
(५) |
नाट्यगृह |
नाट्यासाठी गृह |
____________ |
|
(६) |
वनभोजन |
वनातील भोजन |
____________ |
खालील वाक्यांतील सामासिक शब्द ओळखून दिलेला तक्ता पूर्ण करा.
(१) सूर्याच्या सोनेरी किरणांनी दशदिशा उजळून निघाल्यात.
(२) नवरात्रात ठिकठिकाणी गरबा नृत्याचे कार्यक्रम चालतात.
(३) सुरेखाला वन्यजीव सप्ताहानिमित्त झालेल्या वक्तृत्व स्पर्धेत प्रथम क्रमांक प्राप्त झाला.
| अ. क्र. | सामासिक शब्द |
विग्रह |
|
(१) |
____________ |
दहा दिशांचा समूह |
|
(२) |
नवरात्र |
____________ |
|
(३) |
____________ |
सात आहांचा (दिवसांचा समूह) |
खालील तक्ता पूर्ण करा.
| अ. क. | सामासिक शब्द |
विग्रह |
|
(१) |
____________ |
पती आणि पत्नी |
|
(२) |
____________ |
____________ |
|
(३) |
गप्पागोष्टी |
____________ |
खालील तक्ता पूर्ण करा.
| अ. क्र. | सामासिक शब्द |
विग्रह |
|
(१) |
______ |
निघून गेले आहेत प्राण ज्याचे असा तो |
|
(२) |
नीरज |
________________________ |
|
(३) |
______ |
प्रमाणासह आहे जे ते |
|
(४) |
गोपाल |
________________________ |
|
(५) |
______ |
माशासारखे आहेत डोळे जिचे अशी ती |
|
(६) |
षडानन |
________________________ |
खालील तत्पुरुष समासातील सामासिक शब्दांच्या विग्रहाचा अभ्यास करून त्यांतील विभक्ती ओळखा.
| सामासिक शब्द | विग्रह | विभक्ती |
| (अ) सभागृह | सभेसाठी गृह | ______ |
| (आ) कलाकुशल | कलेत कुशल | ______ |
| (इ) ग्रंथालय | ग्रंथांचे आलय | ______ |
| (ई) कष्टसाध्य | कष्टाने साध्य | ______ |
| (उ) रोगमुक्त | रोगापासून मुक्त | ______ |
खालील वाक्यातील सामासिक शब्द ओळखा व त्या शब्दाचा विग्रह करा.
पाठ्यपुस्तकातील सर्व कविता संकेतला तोंडपाठ आहेत.
खालील वाक्य वाचून त्यातील सामासिक शब्द ओळखा व त्याचा विग्रह करा.
तलावातील नीलकमल किती शोभून दिसते आहे!
खालील वाक्य वाचून त्यातील सामासिक शब्द ओळखा व त्याचा विग्रह करा.
या पुस्तकाचे भाषांतर चांगले झाले आहे - ______
खालील सामासिक शब्दाचा विग्रह करा.
काव्यामृत - ______
खालील वाक्य वाचून त्यातील सामासिक शब्द ओळखा.
नेत्रांच्या पंचारतींनी सैनिकांना ओवाळावे - ______
खालील वाक्य वाचून त्यातील सामासिक शब्द ओळखा.
असा माणूस त्रिभुवन शोधले तरी सापडायचा नाही - ______
खालील वाक्य वाचून त्यातील सामासिक शब्द ओळखा.
शाळेत आता हिंदी सप्ताह चालू आहे - ______
खालील सामासिक शब्दाचा विग्रह करा.
अष्टाध्यायी - ______
खालील सामासिक शब्दाचा विग्रह करा.
पंचपाळे - ______
खालील सामासिक शब्दाचा विग्रह करा.
द्विदल - ______
खालील सामासिक शब्दाचा विग्रह करा.
त्रैलोक्य - ______
खालील सामासिक शब्दाचा विग्रह करा.
विटीदांडू - ______
खालील सामासिक शब्दाचा विग्रह करा.
नाकडोळे - ______
खाली दिलेल्या सामासिक शब्दांचा आपण विग्रह व समासाचे नाव असा अभ्यास करावा.
| सामासिक शब्द | विग्रह | समासाचे नाव |
| नीलकमल | ||
| महाराष्ट्र | ||
| भाषांतर | ||
| पांढराशुभ्र | ||
| घननीळ | ||
| शामसुंदर | ||
| कमलनयन | ||
| नरसिंह | ||
| विद्याधन | ||
| रक्तचंदन | ||
| घनश्याम | ||
| काव्यामृत | ||
| पुरुषोत्तम | ||
| महादेव |
खाली दिलेल्या सामासिक शब्दांचा विग्रह व समासाचे नाव लिहा.
| सामासिक शब्द | विग्रह | समासाचे नाव |
| पंचारती | ||
| त्रिभुवन | ||
| नवरात्र | ||
| सप्ताह | ||
| अष्टाध्यायी | ||
| पंचपाळे | ||
| द्विदल | ||
| बारभाई | ||
| त्रैलोक्य |
खाली दिलेल्या सामासिक शब्दांचा विग्रह व समासाचे नाव लिहा.
| सामासिक शब्द | विग्रह | समासाचे नाव |
| १) इतरेतर द्वंद्व समास | ||
| बहिणभाऊ | ||
| आईवडील | ||
| नाकडोळे | ||
| सुंठसाखर | ||
| कृष्णार्जुन | ||
| विटीदांडू | ||
| कुलूपकिल्ली | ||
| स्त्रीपुरुष | ||
| २) वैकल्पिक द्वंद्व समास | ||
| बरेवाईट | ||
| सत्यासत्य | ||
| चारपाच | ||
| तीनचार | ||
| खरेखोटे | ||
| ३) समाहार द्वंद्व समास | ||
| अंथरूण पांघरूण | ||
| भाजीपाला | ||
| कपडालत्ता | ||
| अन्नपाणी | ||
| पालापाचोळा | ||
| केरकचरा | ||
खालील तक्ता पूर्ण करा.
| सामासिक शब्द | विग्रह | समासाचे नाव |
| आईवडील | ||
| नवरात्र |
पुढील विग्रहावरून सामासिक शब्द व समास ओळखा:
| विग्रह | सामासिक शब्द | समासाचे नाव |
| नफा किंवा तोटा |
योग्य जोड्या जुळवा.
| क्र. | सामासिक शब्द | समासाचे नाव |
| i. | विटीदांडू | द्विगू |
| ii. | नीलकमल | समाहार द्वंद्व |
| iii. | पंचपाळे | इतरेतर द्वंद्व |
| iv. | भाजीपाला | कर्मधारय |
पुढील सामासिक शब्दांचा विग्रह करून समासाचे नाव लिहा.
लोकप्रिय
पुढील सामासिक शब्दांसमोर समासाचे नाव लिहा.
सद्गुरू
पुढील सामासिक शब्दांसमोर समासाचे नाव लिहा.
सुईदोरा
पुढील सामासिक शब्दांसमोर समासाचे नाव लिहा.
चौघडी
पुढील सामासिक शब्दांसमोर समासाचे नाव लिहा.
जलदुर्ग
| ‘अ’ गट | ‘ब’ गट | |
| 1 | सूर्याचा उदय झाला. | सूर्योदय झाला. |
| 2 | प्रत्येक दिवशी त्याची प्रतिष्ठा वाढत गेली. | दिवसेंदिवस त्याची प्रतिष्ठा वाढत गेली. |
बोलण्याच्या ओघात आपण शब्दातील परस्परसंबंध दाखवणारे विभक्ती प्रत्यय गाळून सुटसुटीत असे जोडशब्द बनवतो. शब्दांच्या अशा एकत्रीकरणाला ‘समास’ असे म्हणतात. शब्दांच्या अशा एकत्रीकरणाने जो जोडशब्द तयार होतो त्याला ‘सामासिक शब्द’ म्हणतात.
समास विग्रह - सामासिक शब्द कोणत्या शब्दांपासून तयार झाला, हे स्पष्ट करण्यासाठी आपण त्याची फोड करताे. या फोड करून दाखवण्याच्या पद्धतीला ‘विग्रह’ म्हणतात. वर ‘ब’ गटात सामासिक शब्द आहेत, तर ‘अ’ गटात विग्रह आहेत.
खालील सामासिक शब्दाचा विग्रह करा.
| सामासिक शब्द | विग्रह |
| यथाश | ______ |
